Zabıt kâtibi ne demek? Zabıt kâtibinin görevleri nelerdir?
Adalet sisteminde kritik bir role sahip olan zabıt kâtibi, mahkemelerin sağlıklı bir şekilde işleyebilmesi için gerekli idari işlemleri yürüten adliye personelidir. Günümüzde hem ceza hem de hukuk mahkemelerinde sıklıkla karşımıza çıkan bu unvan, adli yazışmalardan tutanak tutmaya kadar geniş bir görev yelpazesini kapsar.
Zabıt kâtibi nedir? Temel tanım
Zabıt kâtibi, adliyelerde mahkeme yazı işleriyle ilgilenen ve duruşmalarda tutanakları düzenleyen memur anlamına gelir. Yani bir dava sürecinde hâkimin ve savcının beyanlarını, taraf ifadelerini, karar özetlerini doğru biçimde kayıt altına alarak resmî tutanakları oluşturur.
Zabıt kâtibi kelimesi hangi türde bir sözcüktür?
Zabıt kâtibi, isim türünde birleşik bir terimdir. “Zabıt” kelimesi “tutanak, kayıt” anlamına gelirken, “kâtib” Arapça kökenli olup “yazan kimse, yazıcı” anlamındadır. Bu birleşimden oluşan "zabıt kâtibi", resmî kayıtları tutan kişi demektir.
Zabıt kâtibinin görevleri nelerdir?
Zabıt kâtibinin mahkeme içi görevleri
-
Duruşmalarda hâkimin yanında oturarak tüm süreci tutanak altına alır
-
Sanık, müşteki, tanık ifadelerini yazıya geçirir
-
Mahkeme kararlarını ve ara kararları yazılı olarak düzenler
-
Duruşma günlerini organize eder ve ilgililere bildirir
Zabıt kâtibinin mahkeme dışı görevleri
-
Yazı işleri bürosunda gelen evrakların kayıt ve dağıtım işlemlerini yürütür
-
Tebligatları hazırlar, dosya takibini yapar
-
Gerekli olduğunda mahkeme kalemindeki diğer işlerde hâkime veya müdüre destek olur
Zabıt kâtibi nasıl olunur?
Zabıt kâtibi olabilmek için Adalet Bakanlığı tarafından düzenlenen resmî sınavlara girilmesi gerekmektedir. Bu süreç genellikle şu adımlardan oluşur:
-
KPSS (Kamu Personel Seçme Sınavı)’ndan yeterli puanı almak
-
Adalet Bakanlığı'nın açtığı zabıt kâtipliği sınavına başvurmak
-
Uygulamalı klavye sınavı (genellikle 3 dakikada 90 kelime yazma)
-
Mülakat süreci
Eğitim şartı
En az lise mezunu olmak yeterli olsa da, adalet meslek yüksekokulu mezunları bu görev için daha avantajlıdır.
Zabıt kâtibinin tarihsel gelişimi
Osmanlı döneminde “kâtib” unvanı, saraydan medreseye kadar pek çok alanda kullanılan yaygın bir memuriyet sınıfıydı. Modern anlamda “zabıt kâtibi” ise Cumhuriyet döneminde mahkemelerin yeniden yapılandırılmasıyla oluşmuştur. Özellikle 1926 tarihli Türk Medeni Kanunu ve Ceza Kanunu ile birlikte, yargı mekanizmasının yazılı sistemine geçilmesi zabıt kâtipliğini hayati bir konuma taşımıştır.
TDK’ya göre zabıt kâtibi tanımı
Güncel Türkçe Sözlük’te zabıt kâtibi şöyle tanımlanır:
Zabıt kâtibi [isim]: Adliyelerde yazı işlerinden sorumlu memur.
Örnek: “Biraz sonra zabıt kâtibi gelerek ifade zabıtlarını düzenlemeye hazır olduğunu söyledi.” – Kemal Anadol
Zabıt kâtibi kelimesiyle ilgili örnek cümleler
1. "Duruşma sırasında zabıt kâtibi, tarafların tüm ifadelerini eksiksiz olarak kaydetti."
2. "Adliyede işe yeni başlayan zabıt kâtibi, mahkeme kaleminde belge düzenlemeyi öğrendi."
Zabıt kâtibinin farklı dillerdeki karşılıkları
İngilizcesi: court clerk, judicial clerk
Almancası: Gerichtsbeamter, Protokollführer
İspanyolcası: secretario judicial
Arapçası: كاتب المحكمة (kātib al-maḥkama)
Rusçası: секретарь суда
İtalyancası: cancelliere del tribunale
Flemenkçesi: griffier
Çincesi: 法庭书记员 (fǎtíng shūjìyuán)
Zabıt kâtibi unvanına benzer diğer adli görevler
-
Yazı işleri müdürü
-
İcra kâtibi
-
Dava kalemi personeli
-
Mahkeme mübaşiri (salon düzeninden sorumlu)
Zabıt kâtibinin yargı sistemindeki önemi
Zabıt kâtibi, görünürde sessiz ama işlevsel açıdan çok kritik bir görev yürütmektedir. Mahkemelerin düzenli, belgeli ve kayıtlı çalışmasını sağlar. Yargı kararlarının yazıya geçirilmesi, hukuki süreçlerin şeffaflığı ve tarafsızlığı açısından vazgeçilmezdir. Adaletin işlemesi sadece hâkim ve savcılarla değil; arka plandaki bu titiz ve dikkatli görevli personelle mümkündür.