Yemeyenin malını yerler atasözünün açıklaması nedir?

Türkçede sıkça kullanılan “Yemeyenin malını yerler (demine hu çekerler) (üstüne bir bardak su içerler)” atasözü, kişinin kıymetini bilmediği ya da harcamaya kıyamadığı mal varlığının, sonunda başkaları tarafından har vurulup harman savrulacağı anlamına gelir. Bu atasözü, malını harcamaktan, değerlendirmekten çekinen, cimrilik eden ya da aşırı biriktirme eğiliminde olan insanlara bir uyarı niteliğindedir. Kendi varlığını değerlendirmeyen bir kişinin, ölümünden sonra biriktirdiği malın başkaları tarafından kolayca harcanacağını anlatır.

Atasözünün İç Yapısı ve Anlamı

Atasözünün ilk kısmı olan “Yemeyenin malını yerler” ifadesi, kişinin kıymetini bilmediği, harcamaktan çekindiği mal varlığının, bir gün başkaları tarafından tüketileceğini anlatır. “Demine hu çekerler” ifadesi, bu sürecin umursamazlıkla ve adeta eğlenerek yapıldığını vurgular. Atasözünün sonundaki “üstüne bir bardak su içerler” kısmı ise, kişinin malının tüketilmesi konusunda başkalarının hiçbir vicdan azabı çekmediğini ve bu harcama sürecinden keyif aldıklarını belirtir.

Örneğin:

1. Yıllar boyunca biriktirdiği serveti harcamaya kıyamayan bir kişi, vefatından sonra malının mirasçıları tarafından hızla tüketildiğini görseydi, bu atasözüyle karşılaşabilirdi: “Yemeyenin malını yerler, üstüne bir bardak su içerler.”

2. Hayatını hep tasarrufla geçirmiş, ama bu birikimlerini kendi hayatında değerlendirmemiş birinin mal varlığını mirasçıları kısa sürede harcayıp bitirince, “Demine hu çekerler” denilerek bu duruma vurgu yapılır.

Atasözünün Tarihsel ve Kültürel Süreci

Bu atasözü, insanların yıllar boyunca gözlemlediği bir gerçeği ifade eder. Türk toplumunda geleneksel olarak çalışkanlık, tasarruf ve geleceğe yatırım önemlidir; ancak cimrilik boyutuna varan bir birikimcilik eleştirilmektedir. Atasözü, geçmişte ve günümüzde gözlemlenen bir duruma karşı insanları uyarmakta; biriktirilen varlığın sahibi tarafından kıymeti bilinmezse, başkaları tarafından kolayca harcanacağını hatırlatmaktadır.

Manevi ve Ahlaki Yönleri

Bu atasözü, kişilere mal varlıklarını değerlendirme ve cimrilikten kaçınma gibi ahlaki dersler verir. Aşırı biriktirme, kişinin kendi emeğinin ve varlığının kıymetini bilmemesi anlamına gelir. Dolayısıyla, bu mal varlığı başkaları tarafından harcandığında, kişi kendi cimriliğinin sonucunu dolaylı yoldan görmüş olur. Burada bireyin, kendisine verilen nimetleri kendi mutluluğu ve ihtiyaçları için kullanmasının erdemine vurgu yapılır. Atasözü, insanları başkalarına fayda sağlayacak kadar cimri olmaktan sakındırır.

Günlük Hayatta Kullanımı

Bu atasözü, kişinin kendisi için harcamaktan kaçındığı, cimri davranışlar sergilediği durumlarda kullanılır. Genellikle mal varlığını gereksiz şekilde biriktiren ve bu birikimleri değerlendirmeyen kimseleri eleştirirken “Yemeyenin malını yerler, üstüne bir bardak su içerler” denir. Örneğin, uzun yıllar biriktirip hiçbir ihtiyaç için harcamayan birinin ölümünden sonra, mal varlığının mirasçıları ya da başka kişiler tarafından kolayca tüketilmesi üzerine bu atasözü söylenir.

TDK'ya Göre "Yemeyenin Malını Yerler" Atasözünün Anlamı

Türk Dil Kurumu’na göre “Yemeyenin malını yerler” atasözü, biriktirdiği malı değerlendirmeyen ya da harcamaktan kaçınan bir kişinin bu mal varlığının, kendisinin dışında kişiler tarafından kolayca tüketileceğini anlatır. TDK, bu atasözünü bir uyarı olarak ele alır ve aşırı cimrilik sonucu malın sahibi tarafından değil, başkaları tarafından harcanacağını ifade eder.

Benzer Atasözleri

Bu atasözünün anlamını destekleyen başka atasözü ve deyimler de Türkçede bulunmaktadır:

• “Cimrinin malı, fukaranın hakkıdır.”
• “Mezar taşına mal yığılmaz.”
• “El elin eşeğini türkü çağırarak arar.”

Bu atasözleri, mal varlığının sahibinin kıymetini bilmediği durumda, başkalarına yar olacağını farklı açılardan ifade eder.

Farklı Dillerde “Yemeyenin Malını Yerler” Atasözü

Bu atasözü, farklı dillerde tam karşılığıyla yer almasa da benzer anlamda ifadeler bulunmaktadır:

• İngilizce: “A miser’s wealth is enjoyed by others.”
• Almanca: “Der Geizige häuft für andere.” (Cimri, başkaları için biriktirir.)
• Fransızca: “L’avare amasse pour les autres.” (Cimri başkaları için biriktirir.)
• İspanyolca: “Lo que el avaro guarda, otro lo disfruta.” (Cimrinin sakladığını bir başkası zevkle harcar.)
  
  

“Yemeyenin malını yerler (demine hu çekerler) (üstüne bir bardak su içerler)” atasözü, malını değerlendirmeden biriktiren kişilere yönelik bir uyarıdır. Atasözü, cimriliğin yararsız olduğunu ve mal varlığının sahibinin kıymetini bilmediği durumda başkalarının bunu kolayca tüketip, hiçbir vicdan azabı duymayacağını anlatır. Bu atasözünün verdiği mesaj, sahip olduğumuz varlıkların kıymetini bilmek, onları hem kendimiz hem de sevdiklerimiz için kullanmaktır.

Bu şekilde kişinin, biriktirdiği varlığın faydasını görebilmesi ve cimriliğin kaçınılması gerektiği anlaşılır.