Tabu nedir? Anlamları nelerdir?

Tabu, bir toplumda ya da grup içinde konuşulması, yapılması veya bahsedilmesi yasak ya da sakıncalı kabul edilen durum, davranış veya olgulara verilen genel addır. Tabu kavramı, çoğunlukla sosyal, dini, kültürel veya ahlaki nedenlerle belirlenen sınırları ifade eder ve toplum tarafından bu sınırlara uyulması beklenir. Tabular, toplumlar arasında büyük farklılıklar gösterebilir ve bir toplumda tabu olan bir konu, başka bir toplumda kabul görebilir.

Bu makalede tabu kavramını derinlemesine inceleyecek, tarihsel kökenlerinden modern anlamına kadar birçok farklı boyutunu ele alacağız. Aynı zamanda tabu kavramının TDK’deki anlamını ve farklı dillerdeki karşılıklarını da inceleyeceğiz.

Tabu Kavramının Tarihsel Kökenleri

Tabu kelimesi, Polinezya kökenlidir ve ilk olarak 18. yüzyılda Batılı antropologlar tarafından fark edilmiştir. Polinezya’da "tabu" kelimesi, kutsal, dokunulmaz ya da yasak anlamlarına gelmekteydi. Polinezya kültüründe bir şeyin tabu olması, o şeye dokunmanın ya da ondan bahsetmenin getireceği olası kötü sonuçları ifade ediyordu.

Kelime ilk kez Batılı dünyada, ünlü İngiliz kaşif Kaptan James Cook tarafından kaydedilmiştir. 1777 yılında Cook, Tonga adalarına yaptığı ziyarette yerel halkın bazı şeylere "tabu" dediğini gözlemlemiş ve bu terimi Batı literatürüne kazandırmıştır.

Tabunun Kültürel ve Dini Bağlamları

Tabu, çoğunlukla dini ve kültürel bağlamda kullanılmıştır. Çoğu antik toplumda tabular, kutsal ya da ilahi olanla sıradan olan arasında bir sınır çizmek için oluşturulmuştur. Örneğin, kutsal kabul edilen bir tapınak ya da nesneye dokunmak yasaklanmış ve bu eylemin büyük cezalar doğuracağı düşünülmüştür. Tabular, toplumların inanç sistemlerini korumak ve düzen sağlamak amacıyla geliştirilmiştir.

Sosyal Tabular

Toplumlarda, dinî tabuların yanı sıra sosyal tabular da büyük bir yer tutar. Sosyal tabular, ahlak anlayışının ve toplumsal düzenin korunmasına hizmet eder. Örneğin, modern toplumlarda ensest ilişkiler, yamyamlık veya ölüm üzerine konuşmak gibi konular sıklıkla tabu olarak kabul edilir. Bu tür tabular, insanların birlikte barış ve uyum içinde yaşamasını sağlamak amacıyla şekillenmiştir.

Tabu Kavramının Modern Anlamı

Günümüzde "tabu" kelimesi, sadece dini ya da kültürel yasaklarla sınırlı kalmaz; aynı zamanda toplum tarafından hoş görülmeyen, üzerinde konuşulması rahatsız edici ya da yasa dışı kabul edilen her türlü davranış veya konuya işaret eder. Örneğin, cinsellik, ölüm, siyaset ya da gelir dağılımı gibi konular bazı toplumlarda tabu olarak kabul edilebilir.

Örnek Cümleler:

1. Cinsellik üzerine konuşmak, birçok toplumda hâlâ tabu olarak kabul edilmektedir.
2. Bazı kültürlerde, ölüm üzerine açık bir şekilde konuşmak büyük bir tabudur.

Tabu Türleri

Tabular, geniş bir yelpazede farklı konuları içerebilir ve toplumdan topluma büyük farklılık gösterebilir. Bu bölümde farklı tabu türlerini inceleyelim.

Dini Tabular

Dini tabular, belirli inanç sistemleri içerisinde kutsal kabul edilen şeylere dair yasakları içerir. Birçok dinde, Tanrı’nın isminin rastgele anılması, belirli kutsal mekanlara izinsiz girilmesi ya da kutsal günlerde yasak olan aktivitelerin yapılması tabu olarak kabul edilir. Örneğin, İslam kültüründe domuz eti yemek, Yahudi inancında ise Şabat günü çalışmak dini tabulardan bazılarıdır.

Ahlaki Tabular

Ahlaki tabular, toplumun genel ahlak anlayışına aykırı kabul edilen davranışlardır. Ensest ilişkiler, hırsızlık ya da yalan söylemek gibi davranışlar birçok toplumda ahlaki tabular arasında yer alır. Bu tabular, çoğu zaman toplumun genel kurallarını ve ahlaki düzenini korumak için varlıklarını sürdürür.

Cinsiyet ve Cinsellik Üzerine Tabular

Cinsiyet ve cinsellik üzerine tabular, toplumlarda en yaygın olanlardan biridir. Birçok toplumda, cinselliğin belirli kurallar çerçevesinde yaşanması gerektiği düşünülür ve bu konular hakkında açık bir şekilde konuşmak tabu olarak kabul edilir. Bu tabular, hem bireyler hem de topluluklar üzerinde baskı yaratabilir ve cinsiyet rolleriyle ilgili beklentileri şekillendirebilir.

TDK'ya Göre Tabunun Anlamı

Türk Dil Kurumu'na (TDK) göre tabu, iki ana anlamda kullanılmaktadır:

1. Dokunulması, yapılması ya da söylenmesi din veya toplumca yasaklanmış şey.
2. Batıl inançla karışık yasak.

Bu tanımlar, tabunun hem dini hem de toplumsal yönlerini kapsamakta ve kelimenin geniş anlamını gözler önüne sermektedir.

Farklı Dillerde Tabu Kelimesi

• Osmanlıca: Tabu
• İngilizce: Taboo
• Almanca: Tabu
• İspanyolca: Tabú
• Arapça: تابو (Tābū)
• Rusça: Табу (Tabu)
• İtalyanca: Tabù
• Flemenkçe: Taboe
• Çince: 禁忌 (Jìnjì)
  
  

Tabu kavramı, tarih boyunca insan topluluklarının sosyal, dini ve kültürel yapılarında önemli bir yer tutmuştur. Toplumların normlarını ve ahlaki değerlerini koruma işlevi gören tabular, zamanla değişiklik gösterebilir ve günümüzde bile farklı kültürlerde çeşitlilik gösterir. Tabu, insanların yaşamlarında belirli sınırlar koyarak toplumsal düzeni sağlamaya yardımcı olur.

Sonuç olarak, tabu sadece basit bir yasaklama ya da kural değil, aynı zamanda toplumun işleyişinde önemli bir rol oynayan karmaşık bir kavramdır.