Acap ne demek? Acap kelimesinin anlamı ve kökeni nedir?
Acap, Türkçe'de "acaba" anlamında kullanılan ve daha çok halk ağzında yer bulan bir zarf şeklidir. Bu kelime, bir durumu sorgulama, merak etme ya da şüphe ifade etme amacıyla kullanılır. Günlük dilde özellikle halk şiirlerinde ve eski edebiyat eserlerinde rastlanır.
Örnek Cümleler:
- Acap, şu dünyada ne kadar mal var? (Karacaoğlan)
- Beni tramvayda görünce ne yaparsın, acap? (Orhan Veli Kanık)
Acap Kelimesinin Kökeni
Acap kelimesi, Türkçe'de "acaba" kelimesinin eski ve halk arasında kullanılan bir formudur. Osmanlı Türkçesi'nde ve divan edebiyatında da yer bulan bu kelime, daha sade bir biçimde halk söyleyişine adapte edilmiştir. Derleme Sözlüğü’ne göre Afyon, Sultandağı gibi yörelerde hâlâ "acap" formu kullanılmaktadır.
Günlük Hayatta ve Tarihsel Kullanımı
Acap kelimesi, halk şiirlerinde ve günlük konuşmalarda kullanılan bir sorgulama ifadesidir. Bu kelime, halk arasında daha doğal bir ifade olarak benimsenmiş, özellikle eski Türk edebiyatında duygu ve düşünceyi ifade ederken tercih edilmiştir.
Örnek Kullanımlar:
- Acap bu mevsimde yağmur yağar mı?
- Şu olayın sonucu ne olur, acap?
Acap Kelimesinin Benzediği Diğer Kavramlar
- Acaba: Sorgulama, merak veya şüphe ifade eden zarf.
- Galiba: Olabilirlik ya da tahmin ifade eden zarf.
- Belli değil: Kesinlik içermeyen bir durumu belirtir.
Edebi Kullanımı
Acap kelimesi, halk şiirlerinde ve divan edebiyatında merak ve sorgulamayı ifade etmek için sıkça kullanılmıştır. Şairler, bu kelimeyi bir durumu sorgulamak veya okuyucunun dikkatini çekmek amacıyla tercih etmiştir.
Örnek:
- "Ne Hint’te ne Çin’deymiş,
Acap nerdeymiş, neymiş?"
(Orhan Seyfi Orhon)
Halk Dilinde Kullanımı
Halk dilinde daha kısa ve sade bir söyleyiş olarak acap, "acaba" yerine yaygın şekilde kullanılmıştır. Afyon, Sultandağı gibi yörelerde bu kelimenin kullanımı hâlâ duyulabilmektedir.
Yöresel Örnek:
- Dereçine’de bir yaşlı: "Bugün pazar kurulacak mı, acap?"
Acap, Türkçe'nin halk söyleyişinde kullanılan sade ve eski bir kelimedir. Merak ve sorgulamayı ifade eder. Günlük kullanımda artık yerini "acaba" kelimesine bırakmış olsa da, halk edebiyatında ve yöresel ağızlarda hâlâ karşımıza çıkabilir. Bu kelime, Türk dilinin zenginliğini ve halk kültürünün dil üzerindeki etkisini gösteren önemli bir örnektir.