Sitayiş ne demek? Sitayiş kelimesinin anlamı nedir?
"Sitayiş," Farsça kökenli bir kelime olup "övme, övgü" anlamına gelir. Türkçede özellikle eski metinlerde ve Osmanlı dönemi edebiyatında sıkça karşılaşılan bir terimdir. Sitayiş, bir kişinin, olayın ya da nesnenin üstün özelliklerini övmek, takdir etmek anlamında kullanılır. Şiirlerde, edebi metinlerde ve resmi yazışmalarda belirli kişilere veya olaylara duyulan hayranlığı ifade etmek için tercih edilmiştir.
Sitayiş Kelimesinin Kökeni
Sitayiş, Farsça "sutūden" fiilinden türetilmiştir. Sutūden fiili "övme, methetme" anlamına gelir ve Arapçadaki "medih" kavramına benzer. Osmanlı dönemi edebiyatında önemli bir yer tutan Farsça kelimelerden biridir ve özellikle klasik Türk şiirinde üstün özellikleri övme amacıyla sıklıkla kullanılmıştır.
Sitayişin Anlamı ve Kullanımı
Sitayiş, bir nesnenin, kişinin veya kavramın övgüye değer özelliklerini dile getirmek anlamına gelir. Klasik Türk şiirinde ve divan edebiyatında, önemli kişileri, hükümdarları, dinî veya mistik kavramları överken bu kelimeye sıkça rastlanır. Aynı zamanda, günlük dilde çok sık kullanılmasa da eski metinlerde övgü amaçlı metinlerde yer bulur.
Örnek kullanımlar:
-
Şeyh Galib’ten: “Gözler kamaşır nümâyişinden / Sözler tükenir sitâyişinden.”
Bu beyitte, bir güzelliğin veya üstün bir özelliğin görkemine duyulan hayranlık, sitayişle ifade edilir. -
Nevres’ten: “Sitâyiş etmedi sen gibi bir hudâvendi / Lisân-ı halk olalı dâsitan-serâ-yı vücûd.”
Bu dizede, büyük bir kişiyi veya yaratıcı bir gücü övmek amacıyla sitayiş kelimesi kullanılmıştır. -
Kaya Bilgegil’den: "Namık Kemal'in Sultan Hamid hakkında bilinenlerden başka sitâyişli sözleri de vardır."
Bu cümlede, Namık Kemal’in Sultan Hamid’e duyduğu saygı ve övgü belirtilmektedir.
Güncel Türkçe Sözlük'te Sitayiş
Güncel Türkçe Sözlük'teki tanımı:
Sitayiş: İsim, eskimiş, Farsça sitāyiş.
► Övme.
Bu tanım, kelimenin kısa ve net bir açıklamasını sunar ve sitayişin övme, methetme anlamında kullanıldığını belirtir.
Sitayişin Günümüz Türkçesindeki Kullanımı ve Eskiliği
Sitayiş kelimesi, günümüz Türkçesinde nadir kullanılan, eski ve edebi bir ifadedir. Bu tür eski kelimeler, daha çok Osmanlı dönemi metinlerinde veya edebi eserlerde rastlanan ifadelerdir. Günümüzde, övgü amacıyla sitayiş yerine daha sade ve anlaşılır kelimeler, örneğin "övgü" veya "takdir" tercih edilir.
Sitayişin Farklı Dillerdeki Karşılıkları
- İngilizcesi: Praise
- Almancası: Lob, Anerkennung
- Fransızcası: Louange, éloge
- İspanyolcası: Alabanza, elogio
- Arapçası: مدح (madḥ), ثناء (thanā’)
- Rusçası: Похвала (Pohvala)
Sitayiş kelimesi, övgü ve takdir anlamına gelen, eski Türk edebiyatında sıklıkla kullanılan bir kelimedir. Farsçadan dilimize geçmiş olan bu kelime, övgü ve üstün özelliklerin takdir edilmesi anlamında kullanılır. Günümüzde nadiren kullanılan bu kelime, edebi ve tarihi metinlerde daha çok karşımıza çıkar. Türkçenin zengin geçmişini yansıtan bu tür kelimeler, dilin tarihsel süreçteki ifade çeşitliliğini ve estetik yapısını anlamamız için önemlidir.