Alerji nedir? Alerji neden olur?

Alerji, bağışıklık sisteminin normalde zararsız olan maddelere karşı aşırı tepki vermesi sonucu ortaya çıkan bir durumdur. Bağışıklık sistemi, vücuda giren yabancı maddeleri (alerjenler) zararlı olarak algılar ve bunlara karşı reaksiyon gösterir. Bu reaksiyonlar, hafif cilt döküntülerinden hayatı tehdit eden anafilaksiye kadar çeşitli şekillerde olabilir. Alerjiye neden olan maddelere alerjen denir ve bunlar polen, toz, hayvan tüyü, yiyecekler, böcek sokmaları, ilaçlar ve küf gibi farklı kaynaklardan gelebilir.

Alerji Neden Olur?

Alerjiler, bağışıklık sisteminin aşırı duyarlılığı sonucu gelişir. Alerji oluşumunun temel nedeni, bağışıklık sisteminin zararsız maddelere yanlış bir şekilde "tehlikeli" olarak tepki vermesidir. Alerji oluşum süreci şöyle işler:

1. Alerjenle İlk Temas
Bir kişi alerjen bir maddeyle (örneğin polen, yiyecek veya ev tozu) ilk kez temas ettiğinde, bağışıklık sistemi bu maddeyi tanır ve buna karşı bir IgE antikoru üretir. Bu antikorlar, vücutta belirli hücrelere (mast hücreleri) bağlanır.

2. Alerjenle Yeniden Temas
Kişi aynı alerjenle yeniden karşılaştığında, bu alerjen IgE antikorlarına bağlanır ve mast hücrelerini tetikler. Mast hücreleri, alerji belirtilerine neden olan histamin ve diğer kimyasalları salgılar.

3. Alerjik Reaksiyonlar
Bu kimyasallar, vücutta çeşitli alerjik belirtiler oluşturur. Bu belirtiler, alerjenin türüne ve kişinin duyarlılık düzeyine göre değişiklik gösterir.

Alerji Belirtileri Nelerdir?

Alerji belirtileri, maruz kalınan alerjenin türüne ve vücudun tepkisine göre değişir. En yaygın belirtiler şunlardır:

Solunum Yolu Alerjileri

• Burun akıntısı veya tıkanıklığı
• Hapşırma
• Gözlerde kaşıntı, sulanma veya kızarıklık
• Boğazda kaşıntı veya tahriş
• Astım belirtileri (nefes darlığı, hırıltılı solunum)

Cilt Alerjileri

• Kaşıntılı döküntüler
• Kurdeşen (ürtiker)
• Egzama (dermatit)

Gıda Alerjileri

• Ağızda kaşıntı veya şişme
• Mide bulantısı, kusma veya ishal
• Karın ağrısı
• Ciltte döküntüler

İlaç ve Böcek Alerjileri

• Deri döküntüleri
• Şişlik
• Nefes almada zorluk
• Anafilaksi (hayati tehlike oluşturabilecek ciddi alerjik reaksiyon)

Anafilaksi
Alerjik reaksiyonların en şiddetli formu olan anafilaksi, vücudun birden fazla sistemini etkileyen bir durumdur. Solunum yollarının daralması, tansiyonun düşmesi ve bilinç kaybına yol açabilir. Anafilaksi acil tıbbi müdahale gerektirir ve epinefrin (adrenalin) enjeksiyonu hayat kurtarıcı olabilir.

Alerji Türleri Nelerdir?

Polen Alerjisi (Saman Nezlesi)
En yaygın alerjilerden biri olan polen alerjisi, burun tıkanıklığı, hapşırma, gözlerde kaşıntı ve sulanma gibi semptomlarla kendini gösterir. Polenler, ağaçlar, çimenler ve yabani otlar tarafından üretilir.

Gıda Alerjisi
Bazı yiyecekler bağışıklık sistemi tarafından tehdit olarak algılanır. En yaygın gıda alerjenleri arasında süt, fındık, yer fıstığı, deniz ürünleri, soya ve buğday bulunur. Gıda alerjileri, hafif belirtilerden şiddetli anafilaktik reaksiyonlara kadar değişebilir.

Ev Tozu Akarları Alerjisi
Ev tozu akarları, ev ortamında bulunan mikroskobik canlılardır. Bu akarlar, özellikle yatak, yastık ve halı gibi yerlerde yaşar. Akarların neden olduğu alerji belirtileri genellikle solunum yolu semptomları içerir.

Hayvan Tüyü Alerjisi
Kedi, köpek veya diğer evcil hayvanların deri hücreleri, tükürük veya idrarı alerjik reaksiyona neden olabilir. Alerji genellikle burun akıntısı, hapşırma ve gözlerde sulanma gibi belirtilerle kendini gösterir.

Küf Alerjisi
Küf mantarları nemli ortamlarda büyür ve sporları havaya yayılır. Küf sporlarına maruz kalmak solunum yolu alerjilerine neden olabilir.

İlaç Alerjisi
Bazı ilaçlar, özellikle antibiyotikler ve ağrı kesiciler, alerjik reaksiyonlara neden olabilir. İlaç alerjileri, hafif cilt döküntülerinden şiddetli anafilaksiye kadar farklı şiddetlerde olabilir.

Böcek Alerjisi
Arı sokmaları veya diğer böcek ısırıkları bazı kişilerde alerjik reaksiyona yol açabilir. Böcek alerjisi ciddi durumlarda anafilaksiye neden olabilir.

Alerjinin Teşhisi Nasıl Olur?

Alerjinin teşhisi, doktor tarafından yapılan fiziksel muayene ve bazı testlerle konur. Yaygın teşhis yöntemleri şunlardır:

Cilt Prick Testi
Bu testte, çeşitli alerjenler cilde küçük deliklerle uygulanır. Birkaç dakika içinde ciltte kızarıklık veya kabarıklık oluşursa, o alerjene karşı duyarlılık olduğu anlamına gelir.

Kan Testleri (IgE Testi)
Kan testi, belirli alerjenlere karşı vücudun ürettiği IgE antikorlarının seviyesini ölçer. Bu test, alerjik reaksiyonlara neden olan maddeleri belirlemek için kullanılır.

Eliminasyon Diyeti
Gıda alerjilerinin teşhisinde kullanılan bir yöntemdir. Belirli yiyecekler beslenmeden çıkarılır ve semptomların azalması izlenir. Daha sonra bu yiyecekler yeniden eklenerek vücudun tepkisi gözlemlenir.

Alerji Tedavi Yöntemleri Nelerdir?

Alerjinin kesin bir tedavisi yoktur, ancak semptomları hafifletmek ve kontrol altına almak mümkündür. Tedavi yöntemleri şunlardır:

Alerjenlerden Kaçınma
En etkili yöntemlerden biri, alerjiye neden olan maddelerden kaçınmaktır. Örneğin, polen alerjisi olan biri polen mevsiminde dışarıda daha az zaman geçirebilir, ev tozu akarlarına karşı ev temizliğine özen gösterebilir.

Antihistaminikler
Bu ilaçlar, histaminin vücutta neden olduğu semptomları hafifletir. Burun tıkanıklığı, hapşırma, kaşıntı ve göz sulanmasını kontrol etmek için kullanılır.

Dekonjestanlar
Burun tıkanıklığını gidermek için kullanılan ilaçlardır, ancak uzun süreli kullanım önerilmez.

Kortikosteroidler
Alerjik inflamasyonu azaltmak için kullanılan güçlü anti-inflamatuar ilaçlardır. Burun spreyleri, cilt kremleri veya inhalerler şeklinde uygulanabilir.

İmmünoterapi (Alerji Aşıları)
İmmünoterapi, vücudun alerjenlere karşı toleransını artırmayı amaçlayan bir tedavi yöntemidir. Belirli bir süre boyunca hastaya küçük dozlarda alerjen enjekte edilir veya ağızdan verilir. Bu tedavi, alerjinin şiddetini azaltabilir ve bazı durumlarda alerjiyi tamamen ortadan kaldırabilir.

Epinefrin (Adrenalin) Enjeksiyonu
Anafilaksi gibi şiddetli alerjik reaksiyonlarda kullanılan hayat kurtarıcı bir tedavidir. Epinefrin, alerjik reaksiyonları hızlı bir şekilde durdurabilir.

Alerji, bağışıklık sisteminin zararsız maddelere aşırı tepki vermesiyle oluşan bir durumdur ve genellikle hayat boyu devam eder. Alerjinin belirtilerini kontrol altına almak için alerjenlerden kaçınmak, ilaç tedavisi ve gerektiğinde immünoterapi gibi tedavi yöntemleri kullanılabilir. Anafilaksi gibi ciddi alerjik reaksiyonlar acil tıbbi müdahale gerektirir. Alerjilerin yönetimi, yaşam kalitesini artırmada kritik bir rol oynar.