Zıh ne demek? Zıh kelimesinin anlamları nelerdir?

Zıh, Türkçe'de kökeni Farsça "zih" kelimesine dayanan bir isimdir ve farklı alanlarda kullanılan bir terimdir. Hem gündelik dilde hem de teknik işlerde belirli bir kenar, şerit veya çizgi türünü ifade eder.

Zıh Kelimesinin Anlamları

1. Giysilerin kenarlarına dikilen şerit veya kaytan: Elbise kolları, yaka ve etek kenarlarına estetik bir görünüm kazandırmak için dikilen süsleme veya güçlendirme unsuru.

   Örnek: Pantolonun zıhları dikkat çekici bir şekilde işlemeli yapılmıştı.

2. Marangozlukta ince kenar pervazı: Ahşap işlerinde mobilya veya kapı gibi eşyaların kenarlarına uygulanan ince süsleme ya da koruma amacı taşıyan şerit.

   Örnek: Masa kenarındaki zıh, mobilyaya şık bir görünüm kazandırdı.

3. Sayfa çevresine çekilen çizgi: Genellikle estetik veya düzen amaçlı olarak kitap ya da defter sayfalarının kenarlarına eklenen çizgiler.

   Örnek: Eski el yazmalarında zıhlar, metni daha düzenli bir şekilde sunuyordu.

4. Yay kirişi: Okçulukta yayların uçlarına gerilen ip veya kiriş.

   Örnek: Geleneksel Türk yayının zıhı, büyük bir ustalıkla yapılmıştı.

Zıhın Kökeni ve Tarihsel Süreci

Zıh kelimesi, Farsça "zih" kökünden türemiştir. Arapça kökenli "zēh" kelimesinden etkilenmiştir. Zıh, tarih boyunca farklı kültürlerde giysi ve marangozluk gibi alanlarda dekoratif ya da işlevsel bir unsur olarak kullanılmıştır. Özellikle eski Osmanlı dönemi dokuma ve marangozluk sanatında önemli bir yeri vardır.

Eski el yazmaları ve ahşap işlerinde sıkça rastlanan zıh çizgileri, sanatın estetik ve düzen anlayışını göstermektedir. Aynı zamanda geleneksel Türk yaycılığında zıh, okçuluğun teknik detaylarından biridir.

Günlük Hayatta Zıhın Kullanımı

Zıh, geleneksel el sanatlarından modern giyim ve dekorasyon dünyasına kadar geniş bir kullanım alanına sahiptir. Örneğin, giysilerdeki zıhlar hem süsleme hem de güçlendirme amacı taşır. Marangozlukta, mobilya kenarlarını güzelleştirmek ve korumak için zıh uygulamaları yaygındır.

Örnek Cümleler:

1. Düğün elbisesinin zıhları, altın işlemelerle süslenmişti.
2. Kitabın her sayfasında ince bir zıh çizgisi vardı, bu da metni daha zarif gösteriyordu.

Zıh Kelimesi ile İlgili Kavramlar

• Zıh-baf: Zıh dokuyan veya yapan kişi.
• Zıh-pûş: Zıhla kaplı veya zıhla süslenmiş olan.

Bu terimler, Osmanlı döneminde zıh işlemesi veya dokumasıyla uğraşan kişiler için kullanılmıştır.

Zıhın Diğer Dillerdeki Karşılıkları

• İngilizce: Edge trim, border
• Almanca: Randleiste
• Fransızca: Bordure
• İspanyolca: Borde
• Arapça: زيه (Zih)
• Rusça: Граница (Granitsa)
• İtalyanca: Bordatura
• Çince: 边框 (Biānkùang)

Zıhın TDK Tanımı

Türk Dil Kurumu’na (TDK) göre zıh kelimesinin anlamları şunlardır:

1. Giysilerin kol, yaka, etek vb. kenarlarına dikilen şerit veya kaytan.
2. Marangozlukta ince kenar pervazı.
3. Sayfa çevresine çekilen çizgi.
4. Yay kirişi.

Zıhın Osmanlı Türkçesi

Osmanlıca'da zıh kelimesi, (ﺯﻩ) şeklinde yazılır. Osmanlı döneminde giysi ve marangozluk işlerinde sıkça kullanılmıştır. Ayrıca, yaycılık sanatında da önemli bir yere sahiptir.

Zıh kelimesi, Türkçe’de hem günlük hayatta hem de teknik alanlarda sıklıkla kullanılan zengin bir anlam alanına sahiptir. Giysi süslemelerinden marangozluk ve okçuluk gibi farklı sektörlere uzanan bu terim, estetik ve işlevselliği bir arada sunmaktadır. Zıh, geçmişten günümüze, hem geleneksel hem de modern kullanımlarda değerini koruyan bir unsurdur.