Tennure ne demek? Tennure kelimesinin anlamı nedir?
Tennûre kelimesi, Mevlevî tarikatında önemli bir simge olan, Mevlevî dervişlerinin semâ törenlerinde giydikleri özel bir giysi anlamına gelir. Bu kolsuz, yakasız ve geniş eteğiyle dikkat çeken giysi, hem işlevsel hem de sembolik olarak tarikatın ritüellerinde önemli bir yer tutar. Mevlevîlik geleneğinde büyük bir öneme sahip olan tennûre, dervişlerin ruhsal yolculuğunu ve Tanrı'ya yakınlaşma arzusunu temsil eden bir giysidir. Bu makalede, tennûre kelimesinin kökeni, tarihsel ve kültürel anlamı ile Mevlevîlikteki yeri detaylı bir şekilde incelenecektir.
Tennûre Kelimesinin Kökeni ve Yapısı
Tennûre kelimesi, Arapça kökenli olup, "tennūre" (تنورة) kelimesinden Türkçeye geçmiştir. Arapçada giysi, etek ya da geniş kesimli elbise anlamında kullanılan bu kelime, Türkçede Mevlevî dervişlerinin giydikleri özel kıyafet için kullanılır.
Dil Bilgisel Kategorisi
Tennûre, bir isim olarak kullanılır ve Mevlevî dervişlerinin semâ sırasında giydikleri giysiyi tanımlar. Kelimenin, Mevlevî ritüelleri dışında nadiren kullanıldığı görülmektedir.
Tennûre Kelimesinin Anlamı
Tennûre, Mevlevî dervişlerinin giydiği, kolsuz, yakasız, bel kısmı dar, aşağıya doğru genişleyen, uzun ve yırtmaçlı bir giysidir. Bu giysi, semâ sırasında dönen dervişlerin hareketlerine uygun olarak tasarlanmıştır. Tennûre, dervişlerin ruhsal yolculuklarında kendilerini Tanrı'ya teslim etmelerini ve semâ sırasında kendilerinden geçmelerini sembolize eder. Tennûrenin tasarımı, dervişlerin dönerken zarif ve ritmik bir şekilde hareket etmelerine yardımcı olur, bu da ritüelin estetik yönünü güçlendirir.
Tennûrenin Mevlevî Geleneğindeki Önemi
Mevlevîlik, tasavvufun önemli bir kolu olup, semâ ritüeli ile tanınır. Bu ritüelde dervişler, dönerken tennûre giymek suretiyle ruhsal bir yolculuğa çıkarlar. Tennûre, dervişin bedeninin dünyaya bağlı olduğunu ama ruhunun bu dünyadan uzaklaşıp ilahi bir boyuta geçtiğini sembolize eder. Dervişlerin giydiği her giysi parçası, bu yolculuğun bir aşamasını ve sembolik anlamını ifade eder. Tennûre, dervişlerin dünyevi yaşamlarını geride bıraktıkları ve ruhsal bir dönüşüm geçirdikleri semâ sırasında giyilen en önemli giysidir.
Tennûre Açmak: Semâya Başlamak
Tennûre açmak, semâ ritüeline başlamak anlamına gelir. Dervişler, semâ sırasında tennûrelerini açarak, döngüsel hareketlerle Tanrı'ya doğru yükselmeyi sembolize ederler. Bu hareket, dervişlerin ruhsal yolculuğa başlamalarını ve semâda kendilerini ilahi aşka bırakmalarını ifade eder. Tennûrenin dönerken oluşturduğu dairesel hareketler, evrenin sürekli döngüsü ve Tanrı'nın sonsuzluğuna işaret eder.
Edebi Kullanımlar ve Tennûre Betimlemeleri
Tennûre kelimesi, Türk edebiyatında da önemli bir yer bulmuştur. Edebiyatçılar, Mevlevîlik geleneğini ve semâ ritüelini betimlerken tennûre kelimesini kullanarak, dervişlerin ruhsal yolculuklarını estetik bir şekilde yansıtmışlardır. Mevlevî dervişlerinin tennûreleri, bir nevi ruhun dünyevi bedenden sıyrılıp ilahi âleme yükselişini temsil eden bir giysi olarak edebiyatta da kendine yer bulmuştur.
- Ahmet Hâşim, bir eserinde, "Bu çam, devran havasında bir Mevlevî tennûresini andırmıyor mu?" diyerek tennûrenin estetik görünümünü ve semâdaki ritmik hareketini bir doğa unsuruna benzetir.
- Ahmet Hamdi Tanpınar, dervişlerin semâ sırasında nasıl daha hızlı döndüğünü ve tennûrelerinin nasıl zarif kavisler oluşturduğunu şu şekilde anlatır: "Adımlar daha çabuklaşır, tennûreler daha dar ve gözle tutulmaz kavisler yapardı."
- Fahri Celâl, semâ yapan bir dervişi tarif ederken, "Fahreddin Dede’nin mutrıbında Mesnevîler okumuş, turuncu tennûresiyle semâlarda pervaz etmişti" ifadesiyle tennûrenin canlı renklerini ve hareketini betimler.
Bu örnekler, tennûre kelimesinin sadece bir giysi değil, aynı zamanda Mevlevîlik geleneğinin ruhsal ve estetik bir simgesi olduğunu göstermektedir.
Tennûre Kelimesinin TDK'ya Göre Anlamı
Türk Dil Kurumu’na göre, tennûre kelimesinin anlamı şu şekildedir:
- Tennûre: Mevlevî dervişlerinin giydiği kolsuz, yakasız, yırtmaçlı, beli kırmalı, uzun ve geniş giysi.
TDK'nın verdiği bu tanım, kelimenin Mevlevîlik geleneği içinde ne anlama geldiğini açıkça ortaya koymaktadır. Tennûre, hem estetik hem de manevi anlamlar taşıyan özel bir giysidir.
Tennûre Kelimesinin Farklı Dillerdeki Karşılıkları
- İngilizcesi: Mevlevi dervish robe
- Almancası: Mevlevi-Derwisch-Gewand
- Fransızcası: Robe des derviches mevlevis
- İspanyolcası: Túnica de derviches mevlevis
- İtalyancası: Tunica dei dervisci Mevlevi
- Rusçası: Одежда дервишей Мевлеви (Odezhda dervishey Mevlevi)
- Arapçası: ثوب الدراويش المولوية (Thawb al-darawish al-Mawlawi)
- Flemenkçesi: Gewaad van de Mevlevi-dervishes
- Çince: 旋转苦行僧的长袍 (Xuánzhuǎn kǔxíngsēng de chángpáo)
Bu dillerde tennûre kelimesinin karşılıkları, genellikle Mevlevî dervişlerinin semâ sırasında giydikleri giysi anlamında kullanılır.
Tennûre Kelimesinin Günlük Hayatta Kullanımı
Tennûre kelimesi, günümüzde daha çok Mevlevîlik ve semâ ritüeli bağlamında kullanılır. Günlük hayatta yaygın bir kullanım alanı olmamakla birlikte, Mevlevî törenlerinde ve kültürel bağlamlarda karşımıza çıkar. Mevlevîlik geleneğini tanıtan eserlerde ve semâ gösterilerinde sıkça kullanılan bir terimdir.
Örnek Cümleler:
- Dervişler, semâya başlamadan önce tennûrelerini kuşanarak devrân etmeye hazırlandılar.
- Semâ sırasında tennûreler, dervişlerin Tanrı'ya olan bağlılıklarını ve teslimiyetlerini simgeler.
Tennûre, Mevlevî dervişlerinin semâ sırasında giydikleri özel bir giysi olarak hem fiziksel hem de manevi bir anlam taşır. Semâ ritüelinin estetiği ve ruhsal derinliği tennûre ile bütünleşir. Dervişlerin dönerken açtıkları tennûreler, evrenin ve varlığın döngüselliğini, Tanrı’ya olan bağlılığı ve dünyevi bağlardan sıyrılarak ilahi bir boyuta ulaşmayı simgeler. Türk edebiyatında da estetik ve sembolik anlamlarıyla yer bulan tennûre, Mevlevîlik geleneğinin en önemli sembollerinden biridir.