Sitare ne demek? Sitare kelimesinin anlamı ve kökeni nedir?
Sitâre, Farsça kökenli bir isim olup "yıldız" anlamına gelir. Dilimizde hem edebi eserlerde hem de günlük hayatta kullanılan bu kelime, "talih, baht, kader" anlamlarını da barındırır. Sitâre, Türk edebiyatında yıldızların romantik ve estetik anlamları ifade etmesinde önemli bir rol oynamış, birçok şairin dizelerinde yer bulmuştur.
Sitâre Kelimesinin Kökeni ve Anlamı
Farsça Kökeni
Sitâre kelimesi, Farsça "sitāre" (ﺳﺘﺎﺭﻩ) kelimesinden gelmektedir ve "yıldız" anlamını taşır. Bu kelime Türkçeye Osmanlı döneminde girmiş ve özellikle edebi metinlerde sıkça kullanılmıştır. Günümüzde hâlâ "yıldız" anlamında tercih edilebilmektedir; ancak çoğunlukla eski eserlerde karşımıza çıkar.
Edebiyatta Kullanımı
Sitâre, birçok klasik Türk şiirinde, yıldızların görkemi, gizemi ve güzelliği üzerine yapılan betimlemelerde öne çıkar. Şairler, yıldızların zarafetini ve ışığını ifade etmek için sitâre kelimesini sıkça kullanmışlardır. Tevfik Fikret, Abdülhak Hâmit ve Hüseyin Sîret gibi şairler, bu kelimeyi duygusal ve sanatsal bir ifade aracı olarak kullanmışlardır.
Örnek Cümleler:
- "Ufukta nâir ü nâim sitâreler görünür." (Tevfik Fikret)
- "Değil sitâre o bir rûh-ı cism-perver idi." (Abdülhak Hâmit)
Bu örneklerde sitâre, yıldızları tasvir ederken kullanılan ve gökyüzündeki yıldızların cazibesini yansıtan bir anlatım aracı olarak öne çıkar.
Sitâre Kelimesinin Diğer Anlamları
Sitâre kelimesi yalnızca yıldız anlamını taşımakla kalmaz; aynı zamanda "talih, baht, kader" anlamlarına da gelir. Bu anlam, kelimenin manevi bir derinlik kazanmasını sağlar. İnsanların yaşam yolunda ilerlerken başlarına gelecek olan olayları ve başarıları yıldızlara bakarak tahmin etmeye çalışmaları, bu anlamların sitâreye yüklenmesine yol açmıştır.
Sitâre’nin Çoğul Hali: Sitâregân
Sitâre kelimesinin çoğul formu "sitâregân" (ﺳﺘﺎﺭﮔﺎﻥ) olarak kullanılır. Bu ifade, birden fazla yıldızı betimlemek için edebi metinlerde tercih edilmiştir ve "yıldızlar" anlamına gelir. Özellikle, gökyüzünü anlatan şiirlerde ve manzumelerde sıkça görülür.
Örnek Kullanım:
- "Görünür bir sitâre-i meftûr / Döker etrâfa pertev-i bârîk." (Hüseyin Sîret)
Bu dizelerde, sitâre-i meftûr, "yayılan" ya da "ışık saçan yıldız" anlamında kullanılarak yıldızın ince bir ışık yaydığı tasvir edilmiştir.
Sitâre-Dan ve Sitâre-Şinâs: Astrolog
Sitâre kelimesi, "sitâre-dan" ya da "sitâre-şinâs" şeklinde birleşik kullanımlar alarak astrolog veya müneccim anlamına gelir. Bu birleşik kelimeler, yıldızların anlamını ve onların insanların kaderi üzerindeki etkilerini anlamaya çalışan kişileri tanımlamak için kullanılır. "Dan" bilen anlamına gelirken, "şinâs" tanıyan anlamındadır. Bu kavramlar geçmişte müneccimler veya astrologlar için kullanılmıştır.
Örnek:
- "Müneccim o gece sitâre-dan olarak yıldızların talihine bakıyordu."
Sitâre Kelimesinin TDK’deki Anlamı
Türk Dil Kurumu'na göre "sitâre" kelimesi isim olarak geçer ve anlamları şu şekildedir:
- Yıldız
- Talih, baht, kader
TDK Tanımı
- Sitâre: isim, Farsça kökenli
- 1. Yıldız
- 2. Talih, baht, kader
Bu tanımlar, kelimenin hem fiziksel bir gök cismi olan yıldızı hem de mecazi anlamda kaderi, şansı temsil ettiğini gösterir.
Sitâre Kelimesinin Diğer Dillerdeki Karşılıkları
- Osmanlıca: ستاره
- İngilizce: star, fate (mecazi)
- Almanca: Stern, Schicksal (mecazi)
- Fransızca: étoile, destin (mecazi)
- İspanyolca: estrella, destino (mecazi)
- Arapça: نجمة (yıldız), قَدَر (kader)
- Rusça: звезда (yıldız), судьба (kader)
- İtalyanca: stella, destino (mecazi)
- Felemenkçe: ster, lot (mecazi)
- Çince: 星 (xing - yıldız), 命运 (mingyun - kader)
Sitâre, hem gökyüzündeki yıldızları betimlemek hem de insan yaşamındaki kaderi, talihi ifade etmek için kullanılan zengin bir kelimedir. Farsça kökenli bu kelime, Türk edebiyatında ve eski metinlerde duygusal, estetik ve mecazi anlamlarda yer almıştır. Sitâre, yalnızca bir gök cismini değil, aynı zamanda insanların kaderini ve hayat yolunda karşılaşacakları talihi de simgeler. Bu yönüyle sitâre, edebi metinlere derinlik katan, çok boyutlu bir kelime olarak Türkçede önemli bir yer edinmiştir.