Serebral palsi nedir? Belirtileri nelerdir? Tedavisi naısl olur?

Serebral palsi (SP), çocukluk döneminde görülen en yaygın fiziksel engellilik durumlarından biridir. Beyindeki gelişimsel bir bozukluğun sonucu olarak ortaya çıkan serebral palsi, kas hareketlerini ve vücut koordinasyonunu etkileyen bir grup nörolojik bozukluğu tanımlar. Bu durum genellikle beynin kas kontrolü ve hareketi düzenleyen bölgelerinde meydana gelen hasarlar sonucunda oluşur ve doğum öncesi, doğum sırası veya doğum sonrasındaki erken bebeklik dönemlerinde gelişebilir.

Serebral terimi "beyinle ilgili" anlamına gelirken, palsi ise kas hareketlerinde kontrol kaybı veya zayıflığı ifade eder. Bu nedenle serebral palsi, beynin gelişim sürecindeki hasar veya anormal gelişim sonucunda kas hareketlerinin kontrol edilememesi durumudur. SP’nin şiddeti hafif kas zayıflığından ciddi fiziksel engelliliğe kadar değişebilir ve genellikle yaşam boyu devam eder.

Serebral Palsi Türleri Nelerdir?

Serebral palsi, çeşitli hareket bozukluklarına ve bu bozuklukların vücudu nasıl etkilediğine bağlı olarak birkaç türe ayrılır:

Spastik Serebral Palsi

En yaygın serebral palsi türüdür ve hastaların yaklaşık %70-80’inde görülür. Spastik SP, kasların aşırı sertleşmesine ve gerilmesine yol açar, bu da hareketlerin kısıtlanmasına neden olur. Spastik serebral palsi, vücudun farklı bölgelerini etkileyebilir:

• Hemipleji/Hemiparezi: Vücudun bir tarafındaki kol ve bacakların etkilenmesi.
• Dipleji: Özellikle bacakları etkileyen kas sertliği (üst ekstremiteler daha az etkilenir).
• Kuadripleji: Hem kolların hem de bacakların etkilenmesi (genellikle en şiddetli formdur).

Diskinetik (Atetoid) Serebral Palsi

Diskinetik serebral palside istemsiz hareketler ön plandadır. Kas tonusu değişkenlik gösterir, bazen sert bazen gevşek olabilir. Bu durum, yavaş ve kasıtlı hareketlerin gerçekleştirilmesini zorlaştırır ve kontrolsüz kas hareketlerine neden olabilir. Yüz, ağız ve dil kasları da etkilenebilir, bu da konuşma ve yutma güçlüğüne yol açabilir.

Ataksik Serebral Palsi

Ataksik serebral palsi, denge ve koordinasyon sorunları ile karakterizedir. Bu tür SP’de hastalar dengelerini sağlamakta ve düzgün yürümekte zorlanırlar. İnce motor becerilerde (örneğin yazı yazma veya nesneleri tutma) zorluk çekebilirler.

Karma Tip Serebral Palsi

Bazı durumlarda, birden fazla serebral palsi türünün semptomları bir arada görülebilir. Bu durum, "karma tip serebral palsi" olarak adlandırılır ve genellikle spastik ve diskinetik SP belirtileri bir arada bulunur.

Serebral Palsi Nedenleri Nelerdir?

Serebral palsi, genellikle beynin hareket ve koordinasyonu kontrol eden bölgelerinde meydana gelen hasardan kaynaklanır. Beyindeki bu hasar genellikle doğum öncesi, doğum sırasında veya doğumdan hemen sonra ortaya çıkar. İşte SP'nin bazı yaygın nedenleri:

1. Doğum Öncesi Nedenler

• Anne karnında beyin gelişimindeki bozukluklar: Genetik faktörler, annenin hamilelik sırasında geçirdiği enfeksiyonlar (örneğin, kızamıkçık, toksoplazma), hamilelik sırasında maruz kalınan toksinler ve anne adayının sağlık sorunları (örneğin, şeker hastalığı) beyin gelişimini etkileyebilir.
• Plasental problemler: Bebek ile plasenta arasındaki oksijen ve besin alışverişinde problemler olması, beyin hasarına yol açabilir.

2. Doğum Sırası Nedenler

• Prematüre doğum: Erken doğumlarda bebeklerin beyinleri tam olarak gelişmemiş olabilir ve bu durum serebral palsi riskini artırır.
• Doğum sırasında oksijen eksikliği: Doğum sırasında bebeğin yeterli oksijen alamaması (asfiksi), beyin hasarına ve serebral palsiye neden olabilir.
• Zor veya travmatik doğumlar: Doğum sırasında kafa travması ya da komplikasyonlar serebral palsi gelişimine yol açabilir.

3. Doğum Sonrası Nedenler

• Beyin enfeksiyonları: Menenjit ve ensefalit gibi beyin enfeksiyonları SP gelişimine neden olabilir.
• Beyin travması: Düşme, trafik kazası veya diğer kazalar sonucunda bebeğin kafasına alınan darbeler serebral palsiye yol açabilir.
• Aşırı sarılık (yenidoğan döneminde): Bebeklerde ciddi düzeyde sarılık, beyindeki sinir hücrelerine zarar verebilir.

Serebral Palsi Belirtileri Nelerdir?

Serebral palsinin belirtileri kişiden kişiye büyük ölçüde değişir ve genellikle yaşamın ilk yıllarında fark edilmeye başlanır. Bebeklerde gelişimsel gecikmeler, kas sertliği, gevşekliği veya istemsiz hareketler en belirgin semptomlar arasındadır. Belirtiler genellikle 2 yaşına kadar netleşir. İşte serebral palsi belirtilerinin bazıları:

• Kas sertliği ve hareket zorlukları
• Koordinasyon eksikliği
• Denge problemleri
• İstem dışı kas hareketleri (tremor veya atetoz)
• Yürüme güçlüğü veya anormal yürüyüş
• El becerilerinde zorlanma
• Konuşma ve yutma problemleri
• Nöbetler (epilepsi)
• Duyusal sorunlar (örneğin, görme ve işitme problemleri)

Serebral Palsi Tanısı Nasıl Konur?

Serebral palsi genellikle çocuk doğduktan sonra ilk birkaç yıl içinde tanı konur. Tanı süreci, çocuğun fiziksel gelişiminin izlenmesi ve anormal motor becerilerinin gözlemlenmesiyle başlar. Tanı koymak için kullanılan bazı testler şunlardır:

• Gelişimsel tarama testleri: Çocuğun yaşıtlarına göre gelişim aşamalarında geride olup olmadığı gözlemlenir.
• Manyetik rezonans görüntüleme (MR) ve bilgisayarlı tomografi (BT): Beyindeki hasarın yerini ve derecesini belirlemek için bu görüntüleme teknikleri kullanılır.
• Elektroensefalografi (EEG): Beyindeki elektriksel aktiviteyi inceleyerek, epilepsi gibi nörolojik sorunların varlığını belirler.

Serebral Palsi Tedavi Yöntemleri

Serebral palsi tedavi edilemeyen bir durumdur, ancak belirtilerin yönetilmesine ve kişinin yaşam kalitesinin artırılmasına yönelik birçok tedavi seçeneği bulunmaktadır. Tedavi bireyin ihtiyaçlarına göre şekillenir ve multidisipliner bir yaklaşım gerektirir. Tedavi planında şu yöntemler yer alabilir:

Fizik Tedavi

Fizik tedavi, serebral palsili çocuklarda kasların güçlendirilmesi, hareket kabiliyetinin artırılması ve kas spazmlarının azaltılması için önemli bir tedavi yöntemidir.

Ergoterapi

Ergoterapistler, çocukların günlük yaşam becerilerini geliştirmelerine yardımcı olur. Bu, kendi başına giyinme, yazı yazma gibi aktiviteleri içerir.

Konuşma Terapisi

Konuşma terapisi, konuşma güçlüğü olan çocuklar için dil becerilerinin geliştirilmesini hedefler. Ayrıca yutma güçlüğü olan hastalar için de önemlidir.

Cerrahi Müdahaleler

Bazı hastalarda kas sertliğini azaltmak veya deformiteleri düzeltmek amacıyla cerrahi müdahale gerekebilir. Ortopedik ameliyatlar ve selektif dorsal rizotomi (sinirlerin kesilmesi) bu alandaki yaygın cerrahi yöntemlerdendir.

İlaç Tedavisi

Kas spazmlarını ve nöbetleri kontrol altına almak amacıyla antispastik ilaçlar (örneğin, baklofen) ve antiepileptik ilaçlar kullanılabilir.

Yardımcı Teknolojiler

Serebral palsili bireyler, yürüme cihazları, tekerlekli sandalyeler, ortopedik destekler ve konuşma cihazları gibi yardımcı teknolojilerle daha bağımsız bir yaşam sürdürebilirler.

Serebral Palsi Sözlüğü

Spastik: Kaslarda aşırı sertlik durumu.

Ataksi: Koordinasyon ve denge bozukluğu.

Diskinetik: İstem dışı kas hareketleriyle karakterize SP türü.

Fizik Tedavi: Kas gücünü ve hareket kabiliyetini artırmayı amaçlayan tedavi.

Ergoterapi: Günlük yaşam becerilerini geliştirmeyi hedefleyen tedavi yöntemi.

Hipertonisite: Kas tonusunun artması, sert kaslar.

Hipotonisite: Kas tonusunun azalması, gevşek kaslar.

MR: Beynin görüntülenmesi için kullanılan manyetik rezonans tekniği.

Epilepsi: Nöbetlerle karakterize bir nörolojik hastalık.

Beyin Asfiksisi: Beynin yeterli oksijen alamaması durumu.

Serebral palsi, bireylerin fiziksel kabiliyetlerini kısıtlayan, ancak doğru tedavi ve rehabilitasyonla yaşam kalitelerinin artırılabileceği bir durumdur. Erken teşhis ve müdahale, serebral palsili bireylerin yaşamında büyük farklar yaratabilir.