Sefine ne demek? Sefine kelimesinin anlamı nedir?

Sefîne kelimesi, Arapça kökenli bir isim olup "gemi" anlamında kullanılmaktadır. Osmanlı döneminden itibaren Türkçede denizcilik terimleri arasında yerini alan bu kelime, aynı zamanda mecazi bir anlam kazanarak ansiklopedik içerikli eserleri de ifade etmiştir. Bu yönüyle sefîne, geniş kapsamlı bilgi ve kültür birikimini taşıyan araç ya da kitap anlamına gelmiştir.

Sefîne Kelimesinin Kökeni ve Anlamı

• Köken: Arapça "sefîne" (سفينة) kelimesi "gemi" anlamında kullanılmakta olup, denizcilikte kullanılan temel terimlerden biridir.
• Türkçe Kullanımı: Eski Türk edebiyatında sıkça geçen sefîne, özellikle gemicilikle ilgili ifadelerde tercih edilmiştir. Bunun yanı sıra, bilgi ve hikmet taşıyan eserler için de mecazi anlamda kullanılmıştır.

Sefîne Kelimesinin Tarihsel Gelişimi

Osmanlı Döneminde Sefîne Kullanımı

Sefîne kelimesi Osmanlı döneminde yaygın olarak kullanılmaktaydı. Hem denizcilik açısından hem de edebi anlamda kendine özel bir yer bulmuştu. Osmanlı İmparatorluğu’nda tersanelerde inşa edilen büyük gemiler, sefîne terimiyle tanımlanırdı. Bu dönemde sefîne, geniş anlamda denizlerde kullanılan büyük gemiler için kullanılmıştır.

• Fuzûlî'nin Şiirinde Sefîne: "Çıkmak diler sefîne-i ten cünbişiyle can / Deryâ-yı aşktan ki ademdir kenâresi." Burada Fuzûlî, bedeni bir gemi olarak betimleyerek onu ruhun taşıyıcısı olarak tanımlamıştır.
  
  
• Namık Kemal ve Denizcilik: Namık Kemal'in ifadelerinde "Haliç üzerinde bir büyük tersâne yaptırarak üç yüz sefînenin birden inşâ olunmasını emreyledi," şeklinde sefîne, gemi anlamında kullanılmıştır.

Edebiyatta ve Kültürde Sefîne

Edebiyat ve kültürde sefîne terimi, daha geniş anlamlarda da kendine yer bulmuştur. Çeşitli konuları içeren ansiklopedik eserler, mecazi anlamda sefîne olarak anılmıştır. Örneğin "Sefîne-i Evliyâ" (Evliyalar Kitabı) ve "Sefînetü'ş-Şuârâ" (Şairler Kitabı) gibi eserler, bilgi denizinde gezinen okuyucuları bir noktadan diğerine taşıyan araçlar olarak görülmüştür. Bu bağlamda sefîne, bir gemi gibi bilgi denizinde yolculuk yaptıran bir eserdir.

Sefîne Teriminin Çeşitli Kullanımları

Denizcilik Bağlamında

Sefîne, Osmanlı denizciliğinde "gemi" anlamında yaygın olarak kullanılmıştır. Gemiler, sefîne terimiyle adlandırılır ve Osmanlı İmparatorluğu'ndaki tersanelerde sefîne yapımı, deniz ticaretinin ve savunmanın önemli bir parçasını oluştururdu.

Ansiklopedik Eser Olarak Sefîne

Osmanlı kültüründe sefîne, geniş kapsamlı konuları içeren ansiklopedik kitaplar için de kullanılmıştır. Sefîne-i Evliyâ gibi eserler, hem tarihi hem de dini bilgilerin bir arada sunulduğu kaynaklar olarak okuyuculara rehberlik eden gemiler gibi değerlendirilmiştir.

• Örnek: “Sefîne-i Nuh gibi” ifadesi, çok kalabalık ve dopdolu bir ortamı tanımlamak için kullanılmıştır. Yahyâ Kemal bu tabiri, Kadıköy-Haydarpaşa vapurlarının yoğunluğunu anlatmak için kullanmıştır.

Sefîne ve TDK Sözlük Anlamı

Türk Dil Kurumu (TDK)'ya göre sefîne, denizcilik terimi olarak "gemi" anlamına gelmektedir. TDK'nin "eski" olarak nitelediği bu kelime, eskiden yaygın kullanıma sahip olup günümüzde yerini daha çok "gemi" terimine bırakmıştır. Ancak kültürel ve edebi alanlarda tarihî bir değer taşıması nedeniyle bazı metinlerde hâlâ karşımıza çıkabilir.

TDK Tanımı: "Gemi: 'Kaptan Abdullah Bey yirmi beş sene harp sefinelerinde süvarilik yapmıştı.'" - Peyami Safa

Sefîne Teriminin Farklı Dillerdeki Karşılıkları

• İngilizce: Ship
• Almanca: Schiff
• Fransızca: Navire
• İspanyolca: Barco
• Arapça: سفينة (Sefine)
• Rusça: Корабль (Korabl)
• İtalyanca: Nave
• Farsça: کشتی (Keşti)
  
  

Sefîne kelimesi, tarih boyunca hem denizcilikte hem de edebiyat dünyasında anlamını korumuş, "bilgi taşıyıcı" anlamında bir sembol olmuştur. Gemi anlamının yanında ansiklopedik eserleri ifade etmesi, ona derinlik katmış ve farklı bir bakış açısı kazandırmıştır. Günümüzde her ne kadar "gemi" sözcüğü daha yaygın kullanılsa da, sefîne kelimesi tarihsel bağlamı ile kültürel hafızamızda önemli bir yer tutmaya devam etmektedir.

Örnek Cümleler:

1. Eski Osmanlı donanmasında sefîneler, savaş alanlarında büyük öneme sahipti.
2. Sefîne-i Evliyâ adlı eseri, dönemin en kapsamlı ansiklopedilerinden biri olarak kabul edilir.