Otizmli ne demek? Otizmin belirtileri nelerdir?

Otizm, tıbbi literatürde Otizm Spektrum Bozukluğu (OSB) olarak bilinen ve nörogelişimsel bir farklılık olarak tanımlanan bir durumdur. Otizm, bireyin sosyal iletişim, davranışlar ve ilgi alanları üzerinde belirgin farklılıklar ve zorluklarla kendini gösterir. Otizm spektrumu geniş bir yelpazede farklı şiddetlerde görülebilir ve bu durum her bireyi farklı şekilde etkiler. Bu nedenle, her otizmli birey biriciktir ve farklı yeteneklere, güçlü yönlere ve zorluklara sahiptir.

Otizmin Tanımı ve İlk Kullanımı

Otizm kelimesi, Yunanca "autos" (kendisi) kelimesinden türetilmiştir. İlk kez 1911 yılında İsviçreli psikiyatrist Eugen Bleuler tarafından tanımlanmış ve o dönemde şizofreni ile ilişkilendirilmiştir. Daha sonra, 1943 yılında Amerikalı psikiyatrist Leo Kanner, otizmi şizofreniden ayrı bir durum olarak ele almış ve bu kavram bugünkü nörogelişimsel bozukluk anlayışının temelini oluşturmuştur.

Otizmin Belirtileri Nelerdir?

Otizm, geniş bir spektrumdur ve bireylerde farklı belirtiler gösterebilir. Ancak otizmin genel belirtileri şu şekilde sınıflandırılabilir:

Sosyal İletişimde Zorluklar

• Göz teması kurmada zorlanma.
• Karşılıklı konuşma veya sohbetlerde zorlanma.
• Sosyal ipuçlarını (mimik, jest, beden dili) anlamada güçlük.
• Başkalarının duygularını anlamakta veya empati kurmakta zorlanma.
• Arkadaşlık kurmakta veya sürdürmekte zorluk yaşama.

Tekrarlayan ve Sınırlı Davranışlar

• Belirli rutinlere bağlı kalma, rutinlerin bozulmasından rahatsız olma.
• Tekrarlayan hareketler (el çırpma, sallanma, parmak uçlarında yürüme vb.).
• Sınırlı ve yoğun ilgi alanlarına sahip olma.
• Aynı kelimeyi veya ifadeyi sık sık tekrarlama (ekolali).

Duyusal Hassasiyet

• Ses, ışık, dokunma gibi duyusal uyarıcılara aşırı hassasiyet.
• Bazı dokulara, tatlara veya kokulara aşırı tepki gösterme ya da tam tersi duyarsızlık.

Dil ve İletişim Gelişiminde Farklılıklar

• Bazı otizmli bireylerde konuşma gecikmesi veya hiç konuşamama.
• Anlamlı iletişim kurmakta zorluk.
• Kendine özgü bir dil tarzı geliştirme (örneğin, zamirleri ters kullanma).

Otizmin Erken Belirtileri Nelerdir?

Otizmin belirtileri genellikle yaşamın ilk 3 yılı içinde ortaya çıkar. Erken dönemde dikkat edilmesi gereken belirtiler şunlardır:

• 9 aylıkken göz teması kuramama, mimiklere yanıt vermeme.
• 12 aylıkken işaret etme veya nesneleri göstermek gibi sosyal davranışların olmaması.
• 16 aylıkken anlamlı kelimeler söyleyememe.
• 24 aylıkken iki kelimelik ifadeler kuramama.
• İsme yanıt vermeme veya tepki göstermeme.
• Aşırı sessizlik ya da aşırı hareketlilik.

Bu erken belirtiler, çocukların farklı hızlarda gelişim gösterebileceği göz önünde bulundurularak değerlendirilmelidir. Ancak bu işaretlerden birkaçını fark eden ailelerin bir uzmana başvurması önemlidir.

Otizmli Bireylerde Güçlü Yönler ve Özel Yetenekler

Otizm spektrumundaki bireylerin bazı güçlü yönleri ve özel yetenekleri olabilir. Bu özellikler, bireyden bireye farklılık gösterebilir:

1. Detaylara Dikkat: Görsel ya da işitsel detaylara odaklanmada üstünlük gösterebilirler.
2. Hafıza Gücü: Özellikle tarih, sayı ve bilgi gibi konularda güçlü bir hafızaya sahip olabilirler.
3. Teknoloji ve Matematik Yeteneği: Bilgisayar programlama, mühendislik ya da problem çözme gibi alanlarda başarı gösterebilirler.
4. Sanatsal Yetenekler: Resim, müzik veya diğer sanatsal alanlarda üstün performans sergileyebilirler.

Otizmin Sebepleri Nelerdir?

Otizmin kesin nedeni henüz tam olarak bilinmese de, yapılan araştırmalar genetik ve çevresel faktörlerin bir kombinasyonu olabileceğini göstermektedir:

• Genetik Faktörler: Ailede otizm öyküsü bulunması, genetik yatkınlık açısından önemli bir faktördür.
• Beyin Gelişimi ve Yapısı: Beyin bağlantılarındaki farklılıklar ve erken beyin gelişiminde meydana gelen değişiklikler otizmin nedenleri arasında gösterilmektedir.
• Çevresel Faktörler: Hamilelik dönemindeki bazı durumlar (örneğin, enfeksiyonlar, toksinlere maruz kalma) otizm riskini artırabilir. Ancak bu faktörlerin tek başına otizme neden olup olmadığı net değildir.

Otizmin Tedavisi Var mı?

Otizm, bir hastalık değil, nörogelişimsel bir farklılıktır. Bu nedenle, kesin bir tedavisi yoktur. Ancak erken tanı ve doğru müdahalelerle otizmli bireylerin yaşam kalitesi artırılabilir. Tedavi yöntemleri şunları içerir:

Eğitim ve Terapi Yöntemleri

• Davranışsal Terapi (ABA): Sosyal ve iletişim becerilerini geliştirmeye yönelik bir yöntemdir.
• Konuşma ve Dil Terapisi: İletişim yeteneklerini artırmayı hedefler.
• Duyusal Entegrasyon Terapisi: Duyusal hassasiyetleri yönetmek için kullanılır.
• Ergoterapi: Günlük yaşam becerilerini kazandırmayı amaçlar.

Aile Eğitimi

Ailelerin, otizmi anlamaları ve çocukları için uygun destekleri sağlama konusunda eğitilmeleri önemlidir.

Tıbbi Destek

Eşlik eden kaygı, dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu gibi durumların yönetimi için ilaç desteği kullanılabilir.

Toplumda Otizm Farkındalığı

Otizmli bireylerin sosyal hayatta daha fazla desteklenmesi ve kabul görmesi için farkındalık çalışmalarına ihtiyaç vardır. 2 Nisan Dünya Otizm Farkındalık Günü, bu konuda toplumu bilinçlendirmek amacıyla kutlanmaktadır.

Otizm Sözlüğü: Temel Kavramlar

Spektrum: Otizmin farklı seviyelerde etkilediği geniş bir yelpaze.

Ekolali: Söylenen kelimeleri ya da cümleleri sürekli tekrar etme.

Sosyal İletişim: İnsanlar arası etkileşim ve iletişim becerileri.

Duyusal Hassasiyet: Işık, ses veya dokunma gibi uyarıcılara aşırı hassasiyet.

ABA Terapisi: Davranışları geliştirmek için kullanılan bilimsel bir terapi yöntemi.

Duyusal Entegrasyon: Beynin duyusal bilgileri işleme yeteneği.

İleri İşlevsel Davranışlar: Planlama, organize etme ve problem çözme becerileri.

Rutin: Günlük yaşamda tekrar eden davranışlar.

Stimming: Tekrarlayan hareketler veya davranışlar (örneğin, el sallama).

Göz Teması: Gözlerle iletişim kurma becerisi.