Noksan ne demek? Noksan kelimesinin anlamı nedir?

Dilimizde oldukça köklü ve çok yönlü bir kelime olan "noksan", hem edebi hem de günlük kullanımlarda karşımıza çıkan önemli sözcüklerden biridir. Gerek bireysel gelişim gerek toplumsal ahlak bağlamında sıklıkla değerlendirilen bu kelime, Türkçe’nin ifade zenginliğini ve Arapçadan aldığı derin anlam katmanlarını yansıtır.

Noksan kelimesinin kökeni ve türü

"Noksan" kelimesi Arapça kökenli olup, orijinali "nuḳṣān" (نقصان) şeklindedir. Türkçeye Osmanlıca üzerinden geçmiş ve yüzyıllardır kullanılmaktadır. Kelime, hem isim hem de sıfat olarak görev alabilir. Bu çok yönlülük, kelimenin cümle içindeki bağlamına göre şekil almasını sağlar.

Noksan ne demek? Anlamı ve içerdiği kavramlar

Noksan kelimesinin temel anlamı

"Noksan" kelimesi en yalın haliyle eksiklik, kusur, tam olmama durumu gibi anlamlar taşır. Bu anlam, hem fiziksel nesnelerin eksikliği hem de soyut kavramlardaki (bilgi, ahlak, duygu) yetersizlik için kullanılabilir.

Noksan bir sıfat olarak nasıl kullanılır?

Sıfat olarak kullanıldığında, bir varlığın veya durumun istenilen ölçüde olmadığını, yetersiz kaldığını belirtir:

Örnek Cümle:
"Sunumdaki noksan bilgi, projenin yanlış anlaşılmasına neden oldu."
"Dosyada birkaç evrak noksan olduğu için başvuru kabul edilmedi."

Noksan bir isim olarak nasıl işlev görür?

İsim görevinde kullanıldığında, eksik olan unsurun kendisini tanımlar:

Örnek Cümle:
"O, noksanını bilgi ve tecrübeyle kapatmasını bildi."
"İnsanın en büyük erdemi, kendi noksanını bilmesidir."

Noksan kelimesinin edebi ve tarihî kullanımı

Klasik edebiyatta noksan kavramı

Divan ve halk edebiyatı şairleri, insanın kusurlarını ve eksikliklerini irfanla tamamlaması gerektiğini sıklıkla işlemiştir. Özellikle tasavvufî şiirlerde "noksan" kelimesi ahlaki ve manevi yetersizlikler için kullanılır:

Pir Sultan Abdal:
"Noksan işlerini tamâma yetir"
Bu mısrada, kişi eksik olan işlerini tamamlayarak kemale ermeye çağrılmaktadır.

Tâlib-i Kadim:
"Kişi noksânını bilmek gibi irfân olmaz"
Burada noksanını fark etmenin, bilgelik ve irfanın en yüksek derecesi olduğu vurgulanır.

Tanzimat ve Servet-i Fünun dönemi yazarlarında kullanımı

Refik Halit Karay ve Şinasi gibi yazarlar da "noksan" kelimesini hem bireysel hem toplumsal yetersizlikleri eleştirmek amacıyla kullanmıştır.

Günlük dilde noksan kelimesinin kullanımı

"Noksan" günümüzde de hem yazılı hem sözlü dilde aktif olarak kullanılmaktadır. Bürokratik belgelerde, teknik raporlarda ve kişisel ifadelerde sıkça görülür. Örneğin:

"Dosyada iki evrak noksan."
"Sunumda içerik biraz noksandı."

Aynı zamanda kişiler arası konuşmalarda manevi ya da entelektüel yetersizlikler ifade etmek için de kullanılır:
"O adamda bir şeyler noksan ama tam adını koyamıyorum."

Noksan kelimesinin ahlaki ve manevi boyutu

Tasavvuf geleneğinde "noksan", beşerin acziyetini ve fani oluşunu sembolize eder. İnsan noksanla doğar ve kemale doğru yürür. Bu bağlamda "noksan" sadece eksik değil, aynı zamanda tamamlanması gereken bir yolculuktur. İnsanın kendi eksikliğini fark etmesi, manevî yükselişin ilk adımı sayılır.

TDK'ya göre noksan kelimesinin anlamı

TDK Sözlüğü’ne göre "noksan" kelimesi şu anlamlara gelir:

1. Sıfat: Eksik

2. İsim: Eksiklik
   Örnek:
   "O, noksanını bilgi ve akıl ile gidermesini bilir." – Refik Halit Karay

Noksan kelimesinin farklı dillerde karşılığı

Osmanlıcası: نقصان
İngilizcesi: deficiency, shortcoming, lacking
Almancası: Mangel, Defizit
İspanyolcası: deficiencia, carencia
Arapçası: نُقْصَان
Rusçası: недостаток
İtalyancası: mancanza, difetto
Flemenkçesi: tekort, gebrek
Çincesi: 缺乏 (quēfá), 缺点 (quēdiǎn)

Noksan kelimesine benzer kelime ve deyimler

Benzer kelimeler:
Eksik, kusurlu, yetersiz, az, tamamlanmamış

Benzer deyimler:

• Noksanı tamamlamak

• Bir şeylerde noksan olmak

• Noksanla doğmak

Noksan kelimesinin önemi ve kapsamı

"Noksan" kelimesi, hem bireysel hem toplumsal düzeyde kendini tanıma ve geliştirme sürecinde kritik bir kavramdır. Hem günlük kullanımda hem de felsefi, edebi ve dini bağlamlarda derin anlamlar taşıyan bu kelime, Türkçenin Arapçadan aldığı kelimeler arasında en işlevsel olanlardan biridir. Eksiklik sadece bir zafiyet değil, aynı zamanda tamamlanma çağrısıdır. Bu nedenle "noksan" kelimesi, anlam dünyamızı ve ifade gücümüzü zenginleştiren anahtar sözcüklerden biridir.