Malayani kelimesinin anlamı nedir? Malayani ne demek?

Mâlâyâni kelimesi, Arapça kökenli olup "boş, yararsız, saçma" anlamına gelen bir sıfat olarak Türkçede yer alır. "Mâ" (şey) ve "lā-ya‘nī" (bir şey kastetmez, amaçlamaz) kelimelerinin birleşimiyle meydana gelen mâlâyâni, anlamı olmayan, faydasız işler veya sözler için kullanılır. Özellikle eski metinlerde ve tasavvuf eserlerinde rastlanan bu kelime, zamanla eskimiş bir ifade olarak günümüzde nadiren kullanılmaktadır. Bu yazıda mâlâyâni kelimesinin anlamını, kökenini, edebi ve dini metinlerdeki kullanımını, TDK tanımını ve diğer dillere çevrimini ele alacağız.

Mâlâyâni Kelimesinin Anlamı ve Kökeni

Arapça kökenli mâlâyâni, “boş ve faydasız” anlamında kullanılmaktadır. Kelimenin kökeni "mâ" (şey) ve "lā-ya‘nī" (bir şeyi kastetmeyen, amaçsız) kelimelerinin birleşimidir. Mâlâyâni, anlamlı bir amaç veya değer taşımayan, boş sözler veya eylemler için kullanılır. Tasavvufta ise mâlâyâni, kişinin manevi gelişimine katkıda bulunmayan, hatta onu bu yoldan saptıran işler olarak tanımlanır.

Mâlâyâni Kelimesinin Tarihsel ve Kültürel Yönleri

Mâlâyâni kelimesi, özellikle Osmanlı döneminde günlük hayatta ve tasavvufi metinlerde sıkça karşılaşılan bir ifade olarak dikkat çeker. Osmanlı toplumunda mâlâyâni kelimesi, dinî ve ahlaki olarak anlam taşımayan, zaman kaybı olarak görülen işler için kullanılırdı. Örneğin, Yahyâ Bey’in “Eyleme ehl-i salâha ta’nı / Söyleme cehl ile mâlâya’nî” dizesi, mâlâyâni olan boş sözlerden kaçınmayı öğütlemektedir. Aynı zamanda Ahmed Bîcan gibi dinî yazarlarda da, mâlâyâni işler kişinin ruhen ve bedenen zarar görmesine sebep olabilecek faaliyetler olarak belirtilmiştir.

Mâlâyâni Kelimesinin Edebiyattaki Yeri

Mâlâyâni kelimesi, Osmanlı dönemi edebiyatında ve klasik Türk edebiyatında sıkça rastlanır. Bu tür eserlerde mâlâyâni sözler veya işlerden kaçınmak, erdemli bir yaşamın parçası olarak ele alınır. Hüseyin Rahmi Gürpınar gibi yazarlar da, günlük yaşamın faydasız ve abes taraflarına dikkat çekerken mâlâyâni kavramını kullanmıştır. Bu tür eserlerde mâlâyâni, toplumun dikkatsiz ve boş şeylerle meşgul olmasını eleştiren bir kavram olarak öne çıkar.

Mâlâyâni Kelimesinin Günlük Hayatta Kullanımı

Günümüzde mâlâyâni kelimesi eskimiş bir ifade olarak kabul edilse de, bazı durumlarda abes veya gereksiz iş veya sözleri tanımlamak için kullanılabilir. Özellikle anlam ve derinlik taşımayan sohbetler veya faaliyetler için, daha edebi bir hava yaratmak amacıyla kullanılabilmektedir. Örneğin:

• "Lütfen bu mâlâyâni konuşmaları bir kenara bırakalım."
• "Mâlâyâni işlerle vakit kaybetme, önüne bak."

Mâlâyâni Kelimesinin Dini ve Ahlaki Yönleri

Tasavvufta mâlâyâni kavramı, kişinin Allah yolunda ilerlemesini engelleyen, gereksiz ve faydasız işleri tanımlar. Tasavvuf ehline göre, mâlâyâni şeylerden uzak durmak, kişinin ruhunu arındırması ve kendisini Allah’a daha yakın hissetmesi için önemlidir. Bu anlayışa göre mâlâyâni olan her şey, insanın dünya hayatındaki amacından uzaklaşmasına sebep olabilir. Bu nedenle, mâlâyâni işlerden kaçınmak tasavvufun temel öğretilerinden biri olarak kabul edilir.

Mâlâyâni Kelimesinin TDK Tanımı

Türk Dil Kurumu (TDK), mâlâyâni kelimesini “boş, yararsız, saçma” anlamında tanımlamaktadır. TDK'ya göre, bu sıfat eskimiş bir kelime olarak geçmektedir ve özellikle anlam ifade etmeyen, faydası olmayan söz ve eylemleri nitelendirir.

Mâlâyâni ve Mâlâyâniyat Kelimeleri Arasındaki Fark

Mâlâyâniyat, mâlâyâni kelimesinin çoğul hali olup, anlamı olmayan, faydasız, saçma şeyleri topluca ifade eder. Mâlâyâniyat, boş ve gereksiz işlerin bütünü olarak tanımlanabilir. Hüseyin Rahmi Gürpınar’ın, “Tutturduğu mâlâyâniyâtı tatvil ettikçe ediyor,” ifadesinde görüldüğü gibi, mâlâyâniyat, gereksiz yere sürdürülen anlamsız konuşma veya işlerle meşgul olmayı ifade eder.

Mâlâyâni Kelimesinin Diğer Dillere Çevirisi

• İngilizce: Futile, pointless, meaningless
• Fransızca: Inutile, sans intérêt
• Almanca: Sinnlos, nutzlos
• İspanyolca: Inútil, sin sentido
• Arapça: ما لا يعني (mā lā ya‘nī)
• Rusça: Бессмысленный (bessmyslennyy)
• İtalyanca: Inutile, insignificante
• Çince: 意义的 (wú yìyì de)

Mâlâyâni, kökeni itibarıyla Arapça’dan gelen, boş ve yararsız işleri tanımlamak için kullanılan bir sıfattır. Tarihsel olarak Osmanlı döneminde, özellikle ahlaki ve dini metinlerde kendine yer bulmuş olan bu kelime, tasavvuf literatüründe de kişinin manevi ilerlemesine engel olan gereksiz şeylerden kaçınmayı ifade eder. TDK’ya göre eskimiş bir sıfat olarak nitelendirilen mâlâyâni, günümüzde nadiren kullanılmaktadır; ancak boş, anlam taşımayan ve faydasız işleri ifade etmek için hâlâ tercih edilebilir.

Mâlâyâni ve mâlâyâniyat kelimeleri, toplumun gereksiz şeylerle zaman kaybetmesine dikkat çeken önemli kavramlardır. Bu kavramlar, bireylerin daha anlamlı ve hedef odaklı bir yaşam sürmesine yönelik ahlaki ve dini bir uyarı niteliğindedir.