Kamet ne demek? Kamet kelimesinin anlamları nelerdir?
Kāmet, Arapça kökenli bir isim olup iki temel anlamda kullanılmaktadır. Birincisi, dinî bir terim olarak, farz namazların başlamak üzere olduğunu bildiren bir çağrıdır. Bu bağlamda "kad kāmeti’s-salâ" ifadesiyle "namaz başladı" duyurusu yapılır. İkinci anlamı ise mecazi olarak "boy, endam" anlamına gelir. Osmanlı döneminde ve İslami geleneklerde sıkça kullanılan bu kavram, hem fiziksel bir güzellik unsuru hem de ibadet çağrısını ifade eder.
Kāmetin Dinî ve Kültürel Anlamı
Kāmetin İbadetlerde Kullanımı
İslami gelenekte kāmet, özellikle cemaatle kılınan farz namazların başında, namazın başlamak üzere olduğunu duyurmak için okunur. Müezzin tarafından minarede veya cami içinde okunan kāmet, “kad kāmeti’s-salâ” ifadesiyle birlikte söylenir ve namazın başlaması gerektiğini belirtir. Kāmet getirmek, müezzinin ezanı okumasının ardından farz namazın başladığını bildiren kısa bir duyurudur. Bu uygulama, namaza hazırlık aşamasının sona erdiği ve cemaatin namaza başlaması gerektiği anlamına gelir.
Kāmetin Mecazi Anlamı
Kāmet, dini bir terim olarak kullanılmasının yanı sıra, "boy, endam" anlamında da kullanılır. Türk edebiyatında özellikle Osmanlı döneminde şiirlerde sevgilinin boyunun güzelliğini betimlemek için kullanılmıştır. Bu anlamda kāmet, kişinin duruşunu, boyunun uzunluğunu ve zarafetini ifade eder. Örneğin, Osmanlı edebiyatında şu dizeler bu anlamı yansıtır:
"Bir kāmet-i serve olmuşum mecnun" (Gevherî)
Kāmetin Tarihsel ve Sosyal Bağlamı
Osmanlı ve İslami Edebiyatta Kāmet
Osmanlı dönemi edebiyatında kāmet, hem dini hem de fiziki anlamda kullanılmış, şairler sevgilinin zarif boyunu ve estetik duruşunu betimlemek için bu kelimeye sıkça yer vermiştir. Kāmet, Fıtnat Hanım ve Gevherî gibi şairlerin eserlerinde yer alırken, İslam düşünürleri ve mutasavvıflar da kāmeti Allah’a yönelme ve ibadete çağrı anlamında kullanmışlardır.
Halk Dilinde Kāmetin Farklı Anlamları
Türkiye Türkçesi ağızlarında ise kāmet, “gürültü, kavga” anlamında da kullanılmaktadır. Bu anlam, kelimenin dinî ya da edebi bağlamından farklılaşmakta, daha çok günlük yaşantıda veya halk arasında "gürültü çıkarmak, kargaşa yaratmak" gibi anlamlar taşımaktadır.
Kāmet ile İlgili Deyimler ve Mecazi Kullanımlar
Kāmet Almak (Getirmek)
Bu deyim, "namaza durulmak üzere iç ezanın okunması" anlamına gelir. Camide farz namaza kalkmak üzere yapılan duyurudur.
Kāmete Kalkmak
Bu deyim, öfkelenip bağırmak veya şiddetli bir tepki göstermek anlamında kullanılır. Örneğin:
“Gidemezsin deyince kāmete kalktı, şirretliği ele aldı.”
Kāmeti Artırmak (Azıtmak)
Bu deyim de "sesini yükseltmek, ortalığı velveleye vermek, ileri gitmek" anlamına gelir. Örneğin:
"Duvara doğru dönüp uluyun. Gözünüzden yaşlar insin, hıçkırıklarla kāmeti azdırın."
Kāmetin TDK’deki Anlamı
Türk Dil Kurumu (TDK) kāmeti iki ana anlamda tanımlar:
- Boy, endam: Fiziksel görünüm olarak “boy” veya “duruş” anlamına gelir. Örneğin: “Gür beyaz saçları, dik kāmeti, vakur yürüyüşü ile gören çarşı esnafı saygı ile selamlarlar.”
- İç ezan, ibadet çağrısı: Cemaatle kılınan namazlardan önce okunan, namazın başlamak üzere olduğunu ifade eden duyuru.
Kāmetin Diğer Dillere Çevirisi
- İngilizce: Stature (boy anlamında), Call to Prayer (namaz çağrısı anlamında)
- Arapça: قامت (qāmat - aynı kökten gelen Arapça terim)
- Fransızca: Taille (boy anlamında), Appel la prière (namaz çağrısı anlamında)
- Almanca: Körpergröße (boy anlamında), Gebetsruf (namaz çağrısı anlamında)
Kāmet, hem İslami ibadetlerde kullanılan önemli bir çağrı terimi hem de edebi eserlerde güzellik ve zarafeti simgeleyen bir kavramdır. Hem dini hem de sosyal anlamda zengin bir içeriğe sahip olan kāmet, tarih boyunca kültürel ve manevi değerini korumuştur.