İcma ne demek? İcma nedir?

İcma, İslam hukukunda (fıkıh) önemli bir terim olup, ümmetin (İslam topluluğunun) dinî bir mesele üzerinde fikir birliği anlamına gelir. Arapça kökenli olan bu kelime, "bir konuda ittifak etmek" veya "bir araya gelmek" anlamına gelir. İcma, Kur’an ve Sünnet'in yanı sıra, İslam hukukunun üçüncü temel kaynağı olarak kabul edilir. Bir meselede icma oluştuğunda, o konu artık dinen bağlayıcı bir hüküm niteliği taşır. İcma, özellikle sahabe döneminde şekillenen ve daha sonraki fıkhi içtihatların temelini oluşturan önemli bir yöntemdir.

İcmanın Tanımı ve İslam Hukukundaki Yeri

İcma’nın Tanımı

İcma, İslam hukukunda belirli bir dönemde yaşayan Müslüman alimlerin, bir meselede ortak bir görüşe varmalarıdır. İcma, bir nevi toplu içtihat anlamına gelir ve özellikle sahabe dönemi ve dört büyük mezhebin gelişiminde önemli bir rol oynamıştır. İcma, bir meselenin dinî açıdan doğru olup olmadığı konusunda net bir karar verme sürecidir. Örneğin, yeni bir olay veya durum Kur'an ve Sünnet'te açıkça belirtilmemişse, o dönemin alimleri bir araya gelir ve Kur’an, Sünnet ve diğer fıkhi delillere dayanarak bir karara varırlar. Bu fikir birliği, icma olarak kabul edilir.

İcma’nın İslam Hukukundaki Yeri

İcma, İslam hukukunda Kur'an ve Sünnet'in ardından gelen en önemli kaynaklardan biridir. Kur'an ve Sünnet'ten doğrudan bir çözüm bulunamadığında, icma devreye girer. İslam’ın erken dönemlerinden itibaren, farklı konularda karşılaşılan yeni durumlar ve sorunlar karşısında sahabeler ve daha sonraki alimler, Kur'an ve Sünnet’ten çıkarım yaparak icma yoluyla çözümler bulmuşlardır.

İcma, İslam hukukunun gelişiminde önemli bir araç olmuştur, çünkü dinin temel kaynaklarında yer almayan yeni durumlar ve meseleler karşısında Müslüman topluluğun alimleri tarafından kabul edilen bir çözüm sunar. Özellikle tarihi, sosyal ve ekonomik değişikliklerle ortaya çıkan yeni durumlarda, icma mekanizması devreye girerek İslam hukukunun dinamik kalmasını sağlamıştır.

İcma Çeşitleri Nelerdir?

İslam hukukunda icma, genellikle iki farklı türde ele alınır:

1. Sarih İcma (Açık İcma): Tüm İslam alimlerinin, bir mesele üzerinde açıkça aynı görüşü benimsemesiyle oluşan icmadır. Bu tür icmada, görüş birliği açık ve nettir.
2. Sükuti İcma (Sessiz İcma): Bir grup alimin bir meselede bir görüş bildirmesi ve diğer alimlerin bu görüşe karşı çıkmamasıyla oluşan icmadır. Bu, bir tür "sessiz kabul" olarak anlaşılır.

İcmanın Oluşması İçin Gerekli Şartlar

İcmanın geçerli olabilmesi için belirli şartların yerine getirilmesi gerekir. Bu şartlar şunlardır:

• İslam Alimlerinin Birliği: İcma, yalnızca Müslüman alimler tarafından oluşturulabilir. Bu alimler, belirli bir dönemde yaşıyor olmalı ve aynı konuda ittifak etmiş olmalıdır.
• Dinî Mesele: İcma, yalnızca dini konularla ilgili meselelerde geçerlidir. İbadetler, ahlak, fıkıh ve diğer dini konular üzerine olabilir.
• İttifakın Yaygın Olması: Tüm Müslüman alimlerin aynı konuda hemfikir olması gerekir. Bir grup alimin farklı bir görüşü varsa, icma geçersiz sayılır.

İcmanın Tarihi Gelişimi

İcma kavramı, Hz. Muhammed'in vefatından sonra İslam dünyasında ortaya çıkan yeni durumlar karşısında, sahabe döneminde gelişmeye başlamıştır. Sahabeler, Kur'an ve Sünnet'te yer almayan yeni meselelerle karşılaştıklarında, kendi aralarında istişare ederek bir karara varmışlardır. Bu kararlar, İslam toplumunda bağlayıcı hale gelmiş ve bu süreç icmanın temelini oluşturmuştur.

Dört büyük mezhep olan Hanefi, Şafii, Maliki ve Hanbeli mezheplerinde de icma, önemli bir kaynak olarak kabul edilir. Her mezhepte icmanın uygulanma biçimi ve yorumlanması biraz farklılık gösterebilir, ancak tüm mezhepler icmanın İslam hukukundaki önemini kabul eder.

İcma ile İlgili Örnekler

İcma, İslam tarihinde birçok meselede önemli bir rol oynamıştır. İşte icmaya dayanan birkaç örnek:

1. Hz. Ebubekir'in Halife Seçilmesi: Hz. Muhammed’in vefatından sonra, İslam toplumu bir lider seçme konusunda ittifak etti ve Hz. Ebubekir’in halife olmasına karar verildi. Bu olay, sahabe icmasına bir örnek olarak kabul edilir.
2. Namazın Beş Vakit Olması: Namaz vakitlerinin sayısı konusunda ümmetin alimleri arasında icma oluşmuştur ve bu icma, İslam toplumunda namazın beş vakit olarak kılınmasının kesinleşmesine yol açmıştır.

İcma’nın Kur’an ve Sünnet’teki Dayanakları

İcmanın İslam hukukunda bir kaynak olarak kabul edilmesinin dayanakları, Kur'an ve Sünnet'te yer alır. Kur'an'da doğrudan icma ifadesi yer almasa da, ümmetin birlik ve beraberliğini teşvik eden ayetler vardır. Bu ayetler, icmanın meşruiyetine dayanak olarak kabul edilir. Örneğin, Kur'an'da geçen şu ayet icmaya işaret eder niteliktedir:

"Siz, insanlar için çıkarılmış en hayırlı ümmetsiniz." (Al-i İmran, 110)

Bu ayet, İslam ümmetinin toplu halde kararlar almasının ve ittifak etmesinin önemini vurgular. Aynı zamanda Hz. Muhammed'in şu hadisi de icma kavramına işaret eder:

"Ümmetim dalalet (sapıklık) üzere birleşmez." (Tirmizi, Fiten, 7)

Bu hadis, Müslümanların ortak kararlarının dinen doğru ve bağlayıcı olduğunu ifade eder ve icmanın temel dayanaklarından biridir.

İcma’nın TDK Anlamı

Türk Dil Kurumu'na (TDK) göre "icma" kelimesi, "bir konuda görüş birliği, ittifak" anlamına gelir. Aynı zamanda, "toplu karar" anlamında da kullanılmaktadır. İslam fıkhında ise icma, Müslüman alimlerin dinî bir konuda ortak görüş bildirmesi olarak tanımlanır.

İcma Kelimesinin Diğer Dillerdeki Karşılıkları

İcma, Arapça kökenli bir terim olduğu için, diğer dillere de benzer şekilde geçmiştir. Farklı dillerdeki karşılıkları şu şekildedir:

• Osmanlıca: اجماع
• İngilizce: Consensus (özellikle "consensus of scholars" olarak kullanılır)
• Almanca: Konsens der Gelehrten
• İspanyolca: Consenso
• Arapça: إجماع (İcma)
• Rusça: Консенсус (Konsensus)
• İtalyanca: Consenso
• Flemenkçe: Consensus
• Çince: 共识 (Gòngshí)
  
  

İcma, İslam hukukunun temel kaynaklarından biri olarak, Kur'an ve Sünnet’te doğrudan çözüm bulunamayan meselelerde Müslüman alimlerin fikir birliği ile karar verdikleri bir yöntemdir. İcma, İslam toplumunda toplu karar alma mekanizmasının işlerliğini göstermesi açısından büyük bir öneme sahiptir. Geçmişte olduğu gibi günümüzde de fıkhi konularda icma, Müslümanlar için bağlayıcı bir hukuk kaynağı olarak varlığını sürdürmektedir.