Ertesi gün hapı nedir? Ne için ve zaman kullanılır?

Ertesi gün hapı, korunmasız cinsel ilişki sonrasında hamileliği önlemek amacıyla kullanılan acil bir doğum kontrol yöntemidir. İçeriğinde genellikle yüksek dozda hormon (levonorgestrel veya ulipristal asetat gibi) bulunan bu ilaçlar, yumurtlamayı engelleyerek veya geciktirerek hamile kalma riskini azaltır. Ancak ertesi gün hapları düzenli bir doğum kontrol yöntemi olarak kullanılmaz; yalnızca acil durumlarda başvurulan geçici bir önlemdir.

Ertesi Gün Hapı Ne Zaman Kullanılır?

Ertesi gün hapları, korunmasız cinsel ilişki, prezervatifin yırtılması gibi durumlarda veya doğum kontrol yönteminin başarısız olduğu düşünülüyorsa hamileliği önlemek için kullanılır. En etkili olduğu zaman, korunmasız ilişkiden sonraki ilk 24 saat içinde kullanılmasıdır. Ancak hapın türüne bağlı olarak 72 saate veya ulipristal asetat içerenlerde 120 saate (5 güne) kadar etkili olabilir.

Ertesi Gün Hapının Kullanılması Gereken Durumlar:

• Korunmasız Cinsel İlişki: Korunma olmadan gerçekleşen cinsel ilişkilerde.
• Koruyucu Yöntemin Başarısızlığı: Prezervatifin yırtılması, kayması gibi durumlarda.
• Doğum Kontrol Hapının Atlanması: Eğer düzenli kullanılan doğum kontrol hapları bir veya daha fazla gün unutulmuşsa.
• Diğer Beklenmedik Durumlar: Cinsel saldırı veya tecavüz gibi acil önlemler gerektiren durumlarda.

Ertesi Gün Hapı Nasıl Etki Eder?

Ertesi gün haplarının etki mekanizması, içeriğinde bulunan hormon türüne göre değişir, ancak genel olarak yumurtlama ve döllenme süreçlerini etkileyerek hamileliği önler.

1. Yumurtlamayı Geciktirme veya Engelleme: Yumurtlama gerçekleşmemişse hap, yumurtlamayı geciktirerek spermin yumurta ile karşılaşmasını engeller.
2. Rahim İç Tabakasının Değişmesi: Bazı ertesi gün hapları, rahim iç tabakasının döllenmiş yumurtayı kabul etmesini zorlaştırabilir.
3. Sperm Hareketliliğini Engelleme: Hap, spermin yumurtaya ulaşmasını engelleyebilir.

Bu haplar, eğer döllenme ve embriyo rahme yerleşme süreci başlamışsa artık etkili olmaz. Bu nedenle, hamileliği önlemede başarı oranı kullanım süresine bağlıdır ve ne kadar erken alınırsa o kadar etkilidir.

Ertesi Gün Hapının Kullanımı ve Türleri

Ertesi gün hapları, türlerine ve içerdiği hormonlara göre değişiklik gösterir. Genel olarak iki ana tipte bulunurlar:

1. Levonorgestrel İçeren Ertesi Gün Hapları:

   • 72 saate kadar etkili olan bu hap türü, en yaygın olarak kullanılan türdür.
   • İlişkiden sonra ilk 12 saat içinde kullanıldığında %95’e kadar etkili olabilir, ancak 72 saat sonrasında etkisi azalır.
     
     

2. Ulipristal Asetat İçeren Ertesi Gün Hapları:

   • 120 saate (5 güne) kadar etkili olan bu hap, daha uzun süre koruma sağlayabilir.
   • Levonorgestrel’e göre yumurtlamayı engellemede daha güçlüdür ve ilişkiden 5 gün sonrasına kadar alınabilir.

Her iki tür de eczanelerde satılmaktadır ve birçok ülkede reçetesiz temin edilebilir.

Ertesi Gün Hapının Yan Etkileri Nelerdir?

Ertesi gün haplarının bazı yan etkileri olabilir, ancak genellikle hafif ve geçicidir. Yaygın yan etkiler şunlardır:

• Bulantı ve Kusma: En sık görülen yan etkilerden biridir. Bulantıyı azaltmak için hapı yemekten sonra almak faydalı olabilir.
• Baş Ağrısı ve Baş Dönmesi: Hafif baş ağrısı veya baş dönmesi yapabilir.
• Adet Döngüsünde Değişiklik: Ertesi gün hapı, adetin birkaç gün erken veya geç başlamasına neden olabilir. Bazı kişilerde ise kanama miktarında değişiklik görülebilir.
• Göğüs Hassasiyeti: Hormonal değişikliklere bağlı olarak göğüslerde hassasiyet veya ağrı olabilir.
• Karın Ağrısı ve Kramplar: Özellikle yüksek doz hormonal içerik nedeniyle karın bölgesinde hafif ağrıya neden olabilir.

Eğer yan etkiler 48 saatten fazla sürüyorsa veya şiddetleniyorsa bir sağlık uzmanına başvurmak önemlidir.

Ertesi Gün Hapının Etkisi ve Başarı Oranı

Ertesi gün hapının başarısı, hapın alınma süresi ile doğrudan ilişkilidir. İlk 24 saat içinde alındığında hamileliği önleme oranı yüksektir ve %95’e kadar çıkabilir. Ancak, süre uzadıkça etkinliği azalır.

Başarı Oranları:

• İlk 24 saat içinde: %95’e kadar.
• 24-48 saat arasında: %85’e kadar.
• 48-72 saat arasında: %58-60 civarında.
• 120 saate kadar (5 gün): Sadece ulipristal asetat içeren haplarda etkilidir.

Ancak ertesi gün hapı, %100 garanti sağlamaz; bu nedenle yalnızca acil durumlarda kullanılmalı ve düzenli korunma yöntemi olarak düşünülmemelidir.

Ertesi Gün Hapı ile İlgili Sıkça Sorulan Sorular

1. Ertesi gün hapı düzenli bir doğum kontrol yöntemi olarak kullanılabilir mi? Hayır, ertesi gün hapı sadece acil durumlar için tasarlanmıştır. Düzenli kullanımı önerilmez, çünkü yüksek doz hormon içerir ve uzun vadede yan etkilere yol açabilir.

2. Ertesi gün hapı adet döngüsünü etkiler mi? Evet, adet döngüsünde birkaç günlük gecikme veya erken gelme gibi değişikliklere yol açabilir.

3. Ertesi gün hapı alınca kesin hamilelik önlenir mi? Ertesi gün hapı %100 garanti sağlamaz, ancak erken alındığında oldukça etkilidir.

4. Ertesi gün hapının kullanımı güvenli midir? Genellikle güvenlidir, ancak sık kullanılmamalıdır ve bazı yan etkiler oluşturabilir.

5. Hamilelik gerçekleşmişse ertesi gün hapı işe yarar mı? Hayır, ertesi gün hapı döllenme ve embriyo yerleşimi gerçekleştikten sonra etkili değildir.

Ertesi gün hapı, hamilelik riskini azaltmak için acil durumlarda kullanılabilecek etkili bir yöntemdir. Ancak, düzenli korunma yöntemi yerine geçmez ve yalnızca gerektiğinde başvurulmalıdır. Yan etkileri ve adet döngüsünde geçici değişikliklere neden olabileceği için, ertesi gün hapı kullanımından sonra beklenmedik bir durumla karşılaşılırsa veya adet gecikmesi yaşanırsa bir sağlık uzmanına danışmak faydalı olur.