Bibliyografya nedir?

Bibliyografya, bir konuya, yazara ya da alana ilişkin kitapların, makalelerin, belgelerin ve diğer kaynakların sistemli bir şekilde listelenmesidir. Kelime kökeni, Yunanca “biblion” (kitap) ve “graphia” (yazı, listeleme) sözcüklerinden türetilmiştir.

Akademik çalışmalarda, araştırmalarda ve bilgi merkezlerinde kullanılan bibliyografyalar, kaynaklara ulaşmayı kolaylaştıran ve yapılan çalışmalara bilimsel dayanak sağlayan temel araçlardır.

Bibliyografyanın Tarihçesi

• İlk örnekleri antik çağlarda filozofların önerdiği kitap listeleri olarak görülmüştür.

• İslam dünyasında, özellikle Abbasiler döneminde "Fihrist" türü eserlerle büyük kütüphanelerin kaynakları listelenmiştir.

• Modern anlamda bibliyografya, 18. yüzyıldan itibaren bilimsel sistematik kazanmıştır.

• Günümüzde bibliyografya sadece kitapları değil; makale, tez, görsel materyal, dijital kaynaklar ve daha fazlasını da kapsar.

Bibliyografyanın Amaçları

• Araştırmacılara doğru ve güvenilir kaynaklara ulaşma imkânı sağlar.

• Bilimsel çalışmalarda kaynak gösterme ve atıf yapma zorunluluğunu yerine getirir.

• Belirli bir konuda üretilmiş bilgi birikimini derli toplu sunar.

• Literatür taramasını kolaylaştırır.

• Bilgiye erişimi sistemli hale getirir.

Bibliyografya Türleri Nelerdir?

Tanımlayıcı (Açıklamalı) Bibliyografya

• Kaynağın sadece künyesini değil, içeriği hakkında kısa bilgi verir.

• Özellikle araştırma önerileri ve literatür taramalarında tercih edilir.

Sistematik Bibliyografya

• Belirli bir konuya, disipline veya döneme odaklanır.

• Örneğin: “Cumhuriyet Dönemi Türk Romanları Bibliyografyası”

Biyografik Bibliyografya

• Belirli bir yazarın eserlerini ve hakkında yazılmış çalışmaları listeler.

• Örneğin: “Yahya Kemal Hakkında Yazılmış Yayınlar Bibliyografyası”

Milli (Ulusal) Bibliyografya

• Bir ülkenin belirli dönemde yayımladığı tüm eserlerin listesidir.

• Türkiye’de bu görev Milli Kütüphane tarafından yürütülür.

Bibliyografik Dizin

• Akademik dergilerde, süreli yayınlarda çıkan makaleleri tarar ve listeler.

• Alan araştırmalarında büyük kolaylık sağlar.

Bibliyografya Nasıl Hazırlanır?

1. Konu veya Amaç Belirleme

• Hangi konuda, hangi zaman aralığında ve hangi kaynak türlerinde bir liste hazırlanacağı netleştirilmelidir.

2. Kaynak Tarama

• Kütüphaneler, veritabanları, kataloglar, dijital arşivler taranır.

3. Künye Bilgilerinin Toplanması

Bir kaynak için gerekli bibliyografik bilgiler şunlardır:

• Yazar adı

• Eserin adı

• Yayın yeri

• Yayınevi

• Yayın yılı

• Bası türü (varsa)

• Sayfa numaraları (makale ise)

4. Sıralama ve Düzenleme

• Alfabetik, kronolojik ya da konuya göre sınıflandırma yapılır.

5. Kaynakça Biçimine Uygun Yazım

• APA, MLA, Chicago, Vancouver gibi uluslararası yazım stilleri kullanılır.

Bibliyografya Örneği

APA Stilinde:

Pamuk, O. (2008). Masumiyet Müzesi. İstanbul: İletişim Yayınları.

MLA Stilinde:

Pamuk, Orhan. Masumiyet Müzesi. İletişim Yayınları, 2008.

Chicago Stilinde:

Pamuk, Orhan. Masumiyet Müzesi. İstanbul: İletişim Yayınları, 2008.

Bibliyografya ile Kaynakça Arasındaki Fark

Bibliyografya Nerelerde Kullanılır?

• Akademik tez ve makaleler

• Bilimsel araştırma projeleri

• Kütüphane katalogları

• Literatür taramaları

• Eğitim ve öğretim materyalleri

• Ulusal yayın envanterleri

Bibliyografya Hakkında Merak Edilenler

Bibliyografya ile kaynakça aynı şey mi?

Hayır. Kaynakça, sadece kullanılan kaynakları gösterir. Bibliyografya, daha geniş kapsamlıdır; kullanılan ve ilgili olabilecek tüm kaynakları içerir.

Her bibliyografya akademik olmak zorunda mı?

Hayır. Popüler, kişisel ya da tematik bibliyografyalar da olabilir.

Bibliyografya hazırlamak zor mu?

Eğer bir sistematik takip uygulanırsa oldukça kolaydır. Modern yazılım ve kaynak yönetim araçları bu süreci hızlandırır.

En iyi kaynak tarama yöntemleri nelerdir?

Kütüphane katalogları, ulusal bibliyografyalar, akademik veritabanları (Google Scholar, JSTOR, Scopus) etkili araçlardır.

Bibliyografya Sözlüğü: Temel Terimler

1. Bibliyografya – Kaynak listesinin genel adı

2. Künye – Bir eserin tanımlayıcı bilgileri

3. Kaynakça – Doğrudan kullanılan kaynakların listesi

4. Literatür – Belirli bir konuda yayımlanmış tüm yazılı belgeler

5. Atıf (Referans) – Başka bir kaynağa gönderme yapma

6. APA Stili – Sosyal bilimlerde yaygın atıf yöntemi

7. MLA Stili – Dil ve edebiyat alanlarında kullanılan kaynak gösterim sistemi

8. Ulusal Bibliyografya – Bir ülkenin yayımladığı tüm eserlerin derlemesi

9. Dizin – Belirli bir alan ya da yayın grubunu sınıflayan liste

10. Katalog – Kütüphanelerde kaynakların listelendiği sistem