Aciz ne demek? Aciz kelimesinin anlamları nelerdir?

"Aciz" kelimesi, Arapça kökenli olup, Türkçede "güçsüzlük, beceriksizlik, çaresizlik" gibi anlamlar taşıyan bir terimdir. Farklı bağlamlarda güçsüz veya yetersiz kalan kişileri tanımlamak için kullanılırken, hukuki alanda da kişinin borcunu ödeyememesi durumu için kullanılmaktadır. Ayrıca, edebi ve günlük dilde tevazu ifadesi olarak da sıklıkla yer bulur.

Aciz Kelimesinin Anlamları

Güçsüzlük (Acz):

• Aciz kelimesi, bir işi yapmaya gücü yetmeyen kişiyi veya durumu tanımlar. Güçsüzlük, çaresizlik ve zayıflık anlamlarını taşır ve bu anlamda "acz" olarak da kullanılır.

Örnek Cümle: "Yalnızlığımı ve aczimi iki kat fazla hissediyorum." - Yakup Kadri Karaosmanoğlu

Beceriksizlik:

• Kişinin bir işi yapabilecek beceriden veya yetenekten yoksun olması anlamında kullanılır. Beceriksizlik anlamında kullanılan aciz, daha çok kişisel yetersizlikleri ifade eder.

Örnek Cümle: "Aczini bilmek de bir meziyettir." - Ömer Seyfettin

Hukukta Borcunu Ödeyememe Durumu:

• Hukuk alanında "aciz" kelimesi, bir kişinin borçlarını zamanında ödeyememesi durumunu ifade eder. Borçlunun mali durumunu ve ödeyememe halini belirtir.

Örnek Cümle: "İflas eden işletme, finansal aciz içinde kaldı."

Tevazu ve Saygı İfadesi Olarak Kullanımı:

• Eski Türk edebiyatında ve Osmanlı Türkçesinde "aciz" kelimesi, bir kimsenin kendisinden tevazu ve alçakgönüllülükle bahsetmesi amacıyla da kullanılır. Bu durumda, kişi kendisine "âciz" veya "abd-i âciz" (zayıf kul) olarak hitap eder.

Örnek Cümle: "Abd-i âciz olarak size saygılarımı sunarım."

Aciz Kelimesinin Kökeni ve Etimolojisi

"Aciz," Arapça "ʿacz" (عَجْز) kökünden türetilmiş olup "gücü yetmeme, çaresiz kalma" anlamına gelir. Osmanlı döneminde günlük dilde de yaygın olan bu kelime, günümüz Türkçesinde hem edebi hem de günlük dilde benzer anlamlarla kullanılmaktadır.

Aciz Kelimesinin Kullanım Alanları

• Günlük Hayatta: Güçsüz veya çaresiz kalan kişileri tanımlamak için kullanılır. Özellikle fiziksel veya psikolojik yetersizlikleri ifade etmek için tercih edilir.

  Örnek Cümle: "Bu kadar çaresiz ve aciz hissettiğim bir an olmamıştı."

• Hukuki Kullanım: Kişinin veya kuruluşun borcunu ödeyememesi durumunu ifade eder ve hukuki belgelerde sıkça yer alır.

  Örnek Cümle: "Mahkeme, borçlunun aciz içinde olduğunu tespit etti."

• Edebiyat ve Tevazu Söylemi: Yazarlar veya konuşmacılar, tevazu ve saygı ifade etmek için kendilerini "aciz" olarak nitelendirirler.

  Örnek Cümle: "Bu âciz kulun düşüncesine göre, adalet her şeyin üzerindedir."

Aciz Kelimesi ile İlgili Deyimler

• Aciz Kalmak: Gücü yetmemek, bir işi yapamaz hale gelmek. Özellikle zorluklarla başa çıkamama anlamında kullanılır.

  Örnek Cümle: "Çok uğraştı ama sonunda işi yapmaktan aciz kaldı."

• Aciz Göstermek: Bir işi yapabilecek gücü veya becerisi olmadığı izlenimi vermek.

  Örnek Cümle: "Bu basit sorunu çözemeyerek aciz gösterdi."

TDK Güncel Türkçe Sözlük'te Aciz Kelimesi

Türk Dil Kurumu (TDK) Güncel Türkçe Sözlük'te "aciz" kelimesi, "güçsüzlük, beceriksizlik" anlamlarıyla tanımlanır. TDK’ye göre ayrıca, hukuki olarak borcunu ödeyememe anlamını da içerir.

Aciz Kelimesinin Farklı Dillerdeki Karşılıkları

"Aciz" kelimesi birçok dilde "güçsüz" veya "çaresiz" anlamında karşılanmaktadır:

• İngilizcesi: Helpless, powerless
• Almancası: Hilflos, machtlos
• Fransızcası: Impuissant, sans ressources
• İspanyolcası: Impotente, indefenso
• Arapçası: عاجز (ʿājiz)
• Rusçası: Беспомощный (Bespomoshchnyy)
  
  

"Aciz" kelimesi, Türkçede zayıflık, güçsüzlük veya yetersizlik gibi anlamlarıyla önemli bir terimdir. Güçsüzlük veya yetersizlik durumlarını ifade eden kelime, hukuk ve günlük dilde de geniş bir kullanım alanına sahiptir. Edebi ve kültürel bir zenginliğe sahip olan bu kelime, hem eski metinlerde hem de modern Türkçede sıklıkla karşımıza çıkar.