Aceze ne demek? Aceze kelimesinin anlamı nedir?
Aceze kelimesi, Arapça kökenli bir isim olup "âcizler, âciz kimseler" anlamına gelir. Osmanlı Türkçesi döneminde ve eski Türkçe metinlerde sıklıkla kullanılan bu kelime, günümüzde daha çok "Dârülaceze" ifadesi içinde yaşamaktadır. Aceze, güçsüz, düşkün ve yardıma muhtaç kimseler için kullanılan bir tabirdir ve çoğunlukla yaşlılar, hastalar veya bakıma ihtiyaç duyan kimseler için tercih edilmiştir.
Aceze Kelimesinin Kökeni ve Dil Yapısı
Aceze kelimesi, Arapça "عجز" (āciz) kökünden türetilmiştir. Arapçada "āciz", bir işi yapmaya güç yetiremeyen, yetersiz anlamına gelir. Bu kelimenin çoğul hali "aceze" olarak kullanılır. Türkçeye Arapçadan geçmiş olan aceze kelimesi, eski metinlerde toplumsal yardımlaşma kavramları ve fakir kimseler için yardım yapılmasını ifade eden bağlamlarda yer alır.
Tarihsel Kullanımı
Aceze kelimesi, Osmanlı döneminde sıkça kullanılmış ve çoğunlukla yoksulluk, düşkünlük veya acizlik durumu içinde olan kimseleri tanımlamak amacıyla yer almıştır. Bu kelimenin günlük hayatta kullanımına örnek olarak Osmanlı döneminde kurulan "Dârülaceze" kurumları verilebilir. Dârülaceze, yardıma muhtaç yaşlılara, yetimlere ve düşkünlere barınma ve bakım sağlayan bir kurum olarak önemli bir işlev üstlenmiştir. Namık Kemal ve Kânî gibi Osmanlı yazarlarının eserlerinde de aceze kelimesine rastlanır.
Örnek Kullanım ve Anlam Derinliği
- "Gurbette kendi başına dermânı olmayan bir alay aceze makūlesi." - Kânî
- "Göğsüne çevrilen silâhı ölüm korkusundan eliyle def’e çalışan aceze gibi…" - Namık Kemal
Bu örneklerde, aceze kelimesi, çaresiz ve güçsüz kalmış, yardıma ihtiyaç duyan bireyleri ifade etmek için kullanılmıştır.
Aceze Kelimesinin Günümüzde Kullanımı
Günümüzde aceze kelimesi günlük dilde pek kullanılmasa da, "Dârülaceze" ifadesinde anlamını korumaktadır. "Dârülaceze" kelimesi, yardıma muhtaç olanların barınabileceği, bakılabileceği ve korunabileceği yer anlamına gelir. Dârülaceze kurumları, modern Türkiye’de hâlâ önemini koruyan ve sosyal hizmetler sağlayan kuruluşlar arasında sayılır.
Aceze Kelimesinin TDK Tanımı
Türk Dil Kurumu'na (TDK) göre:
Aceze (isim, eskimiş, Arapça ‘aceze): Âcizler, âciz kimseler.
Diğer Dillerde Aceze Kelimesi
- İngilizcesi: The helpless or the disabled
- Arapçası: عاجزة (aceze)
- Fransızcası: Les impuissants (yardıma muhtaç kimseler)
- Osmanlıcası: Aceze (ﻋ ﺰﻩ)
Aceze kelimesi, Türkçe dilinde artık günlük konuşmada pek yer almasa da, özellikle tarihsel metinlerde ve sosyal yardım kurumları çerçevesinde anlamını korumaktadır. Düşkünlere, yaşlılara ve yardıma ihtiyaç duyan bireylere destek sağlayan kurumlar, bu kelimenin sosyal anlamda hala yaşadığını gösterir.