Abla ne demek? Abla kelimesinin anlamı nedir?
Abla, Türkçede yaygın bir şekilde kullanılan ve genellikle "büyük kız kardeş" anlamına gelen bir kelimedir. Bu kelime, hem aile içindeki biyolojik bağları hem de toplumsal saygı ve sevgi ifadelerini yansıtan bir terimdir. Kökeni bakımından zengin bir tarihsel geçmişe sahip olan abla, Türkçede hem günlük dilde hem de edebi eserlerde kendine yer bulmuştur.
Abla Kelimesinin Kökeni ve Etimolojik İncelemesi
Abla kelimesi etimolojik olarak Eski Türkçedeki apa veya aba kelimesine dayanır. Bu kök, yaşça büyük olan kişilere hitap etme amacı taşır. Türk dillerinde yaygın olarak kullanılan apa veya aba, yerel ağızlarda çeşitli dönüşümlerle abla formunu almıştır. Farsçadan alınan lala (büyük kardeş) terimiyle birleşme ihtimali de bazı dilbilimciler tarafından belirtilmiştir.
Yerel ağızlarda abla kelimesi farklı şekillerde karşımıza çıkar:
- Abıla
- Abula
- Abılla
- Bılla veya bulla
Bu varyasyonlar, kelimenin ağızlarda nasıl değişim geçirdiğini ve Türkçenin farklı bölgelerinde nasıl kullanıldığını gösterir.
Abla Kelimesinin TDK Tanımı
Türk Dil Kurumu'na göre abla kelimesi şu anlamlara gelir:
- Bir kimsenin kendisinden büyük olan kız kardeşi.
- Büyük kız kardeş gibi sevgi ve saygı gösterilen kadın.
- Argo bir anlamda genelev işletmecisi kadın.
- Günlük konuşmada kadınlara yönelik bir hitap şekli.
Abla Kelimesinin Tarihsel Kullanımı
Türk kültüründe abla, yalnızca biyolojik bağları ifade etmekle kalmamış, aynı zamanda toplumsal bir kavram olarak da anlam kazanmıştır. Osmanlı dönemi eserlerinde, büyük kız kardeşe veya kıdemli kadınlara abla denildiği görülür. Halk edebiyatında ve şiirlerde abla figürü, sevgi, şefkat ve otoriteyi temsil eder.
Örnek:
Ahmet Muhip Dıranas'ın "Fahriye Abla" şiiri, bu kelimenin edebi metinlerde nasıl kullanıldığına güzel bir örnektir:
"Hatırda kalan şey değişmez zamanla,
Ne vefalı komşumuzdun sen Fahriye Abla."
Günlük Hayatta Kullanımı
Abla kelimesi, bugün hâlâ sıkça kullanılan bir terimdir. Hem aile içinde hem de dışarıda tanınmayan bir kadına hitap ederken kullanılan bu kelime, kadınlar arasında dostane bir yaklaşımı yansıtır. Bunun yanı sıra abla, bazı bölgelerde hürmet ifadesi olarak kullanılır.
Örnek cümleler:
- Ablam, sen olmasaydın bu işin altından kalkamazdık.
- Mahalledeki ablalar, çocuklara hep göz kulak olurdu.
Abla Kelimesinin Bölgesel Anlamları
Türkçenin çeşitli ağızlarında abla kelimesi farklı anlamlar kazanmıştır:
- Niğde ve Amasya'da üvey anne veya analık.
- Konya'da "umacı" (korkutucu kadın figürü).
- Erzurum'da eş ya da hanım anlamına gelen mecazi bir kullanım.
- Hatay ve Maraş gibi bölgelerde "hanımefendi" anlamında kullanılır.
Abla Kelimesinin Diğer Dillerdeki Karşılıkları
- Osmanlıca: آبلا (abla)
- İngilizce: Big sister
- Almanca: Große Schwester
- Arapça: الأخت الكبرى (al-ukht al-kubra)
- İspanyolca: Hermana mayor
- Rusça: Старшая сестра (starshaya sestra)
- İtalyanca: Sorella maggiore
- Flemenkçe: Grote zus
- Çince: 姐姐 (jiějie)
Abla kelimesi, Türkçenin zengin kültürel mirasını yansıtan önemli bir kelimedir. Aile bağlarını ifade etmenin yanı sıra, toplumsal hürmet ve sevginin göstergesi olarak da kullanılır. Günümüzde hem gündelik dilde hem de edebiyat eserlerinde karşımıza çıkan abla, tarih boyunca Türk toplumunda önemli bir yere sahip olmuştur. Bu kelime, yalnızca bir hitap biçimi değil, aynı zamanda şefkat ve otoritenin simgesi olarak da anlam taşır.